Суретті түсірген Ерлан ОМАР, «EQ»
«Ағылшынша тіл сындыру», «Толық адам және төрт даму» сынды жобалардың авторы – бала кезінен қазақ тілі мен әдебиетін сүйіп оқыған, ауылдың қара домалақ баласы.
– Астанада ағылшын тілінен сабақ беріп жүргенімде, алтыншы сыныпта оқитын оқушымның ата-анасы «Сіз қазақ тілін жақсы білесіз. Әдебиеттен, Абай тағылымынан хабарыңыз бар. Балама ағылшын тілімен қатар қазақ тілі мен әдебиетін үйретіңізші» деген ұсыныс айтты. Ата-ананың өтінішін жерге тастай алмай, ұзақ ойланып жүріп, соңында Абай арқылы ағылшын тілін оқыту идеясы ойға келді. Оқушылар арасында танымал Абай өлеңдері мен қарасөздерін талдап алып, оны ағылшынша үйретудің әдістемесін жасап шығардым, – дейді ұстаз.
Оның айтуынша, жастардан Роберт Лесли, Стивен Хокинг, Роберт Кийосаки сынды басқа да тұлғалар жайында сұрасаң, оларды бәрі білетін болып шығады. Ал Абай, Шәкәрім, Мәшһүр Жүсіпті айтсаң, жастардың аса бір қызығушылығы болмайды. Ауылда өсіп, қария тәрбиесін көрген Ернат Еуропадан шыққан атақтылардың сөзі мен Абай ілімін салыстырып жүретін болса керек. Абай мұны баяғыда-ақ айтып кеткен деген секілді пайым жас ұстаздың ойына орала береді. Мұндай ой тіпті бала кезінде де мазалаған екен.
– Кейіннен ағылшын тілі маманы атандым, білім беру орталығын аштым. «Ағылшынша тіл сындыру» деген кітап шығардым. Негізгі әдістемем – қазақ тілі арқылы ағылшын тілін оқыту. Біз орыс тілі арқылы үйрендік. Ағылшын тілінде «ә», «ң», «ө» дыбысы бар сөздерді біз орыс тілінің заңдылықтары арқылы оқыдық. Мысалы, шаш кептіргішті «fen» деп жазамыз, оны «фән» деп оқимыз. Өкінішке қарай, осы күнге дейін, тіпті қазір де мектепте «фен» деп оқытылады. Ағылшындарға барып, «фен» деп айтып тұрсаңыз, оны ешкім түсінбейді. Сол секілді «тренинг» деген сөзді ағылшынша «трениң» деп дыбыстап айтамыз. Оны біз орыс тілінің әдістемесімен үйренгендіктен, төл дыбыстарымызды мүлдем пайдаланбаймыз. Былайша айтқанда, біз бөтен тілді екі ортаға көпір қылып алғандаймыз. Соның салдарынан ағылшын тілін үйрену үлкен қиындыққа айналып отыр. Қазақтілді балаларға ағылшыншаны орыс тілі арқылы қабылдау тіпті қиын, – деп кейіпкеріміз тілді меңгерудегі қиындықтың да барын бірнеше мысалмен түсіндіріп өтті.
Сондай-ақ білікті маман нейробиология, нейролингвистика саласын да зерттеп, өз әдістемесінің негізін қалаған. Яғни оқушы қабылдауын түсіну үшін тіл мен мидың байланысына мән берген.
– 6-7 жастағы баланың миында қай тілдегі нейрондар болса, сол нейрондар арқылы ақпаратты қабылдай бастайды. Сондықтан да оқушыларға ағылшыншаны қазақ тілі секілді деп үйретемін. Балалар да сонда «ағылшын тілін игеру жеңіл екен ғой, өз тілімізге ұқсайды екен» деп, айтқаныңды бірден қағып алады, – дейді кейіпкеріміз.
Маманның шығармашылық ізденісіне разы боласың. Сабақ барысында оның түсіндірген ағылшынша бірқатар сөзін жаттап алдық. Әрі Абайдың «Ғылым таппай мақтанба» өлеңін тереңірек талдап, ағылшынша аудармасын да түсіндік. Ернаттың басты мақсаты – оқушының психологиялық тосқауылын жойып, тілге деген сүйіспеншілігін ояту. Оның ойынша, нағыз ұстаз – жалықтырып жаттатпай, ұрсып оқытпай, жазалап бағаламай, баланың жүрегіне жол таба алатын адам.
– Кейін мен бұл әдістемемді күрделендіре бастадым. Себебі Абайды айрықша жақсы көремін, Абайдан мотивация аламын. Илон Маск секілді жетістікке жеткен шетелдік мотиваторларды зерттеп қарасам, табысқа жетудің формуласын төрт дүние арқылы береді екен. Олар: рухани даму, интеллектуалды даму, физикалық даму және материалдық даму. Абайдың «Толық адам» ілімін талдасаңыз, не деп айтылады? Абай оны былайша жіктеген: жылы жүрек, нұрлы ақыл, ыстық қайрат және сенімді дәулет. Дәулет болу керек, бірақ ол сенімді болу керек, иттікпен таппау керек дейді. Иттікпен тапқан ақшаны иттікпен жұмсайсың. Міне, осындай төрт құбыласы түгел адамды толық адам деп санаймын, – дейді ізденімпаз маман.
Ернат Мелсұлы шығармашылық ізденісінің нәтижесінде, Абай әлемін рухани дамудың да көзі екенін түсінген. Ол Абай арқылы ағылшын тілін оқытумен қатар тәрбие де бере алатынына көз жеткізеді.
– Абайды әлемге насихаттау үшін халықаралық тіл – ағылшын тілін үйренуіміз керек. Сол үшін де «Абай арқылы ағылшынша үйрен» атты әдістеме жасауды жөн көрдім. Әдістеменің ерекшелігі, біріншіден, бала Абай ілімін түсінеді. Шетелдік трендтермен байланыстырып үйренсе, Абай ілімі әлдеқайда қызығырақ болады. Сондай-ақ Абай өлеңдерін оқу арқылы оқушылардың сөздік қоры көбейеді. Халықаралық байқаулардан топ жарған оқушылар барған жерінде де өз мәдениетін дәріптеп, Абай туралы айта алады. Олар құдды бір «Абай әлемінің елшілері» сыңайлы. Ал Абай шығармаларын ағылшын тілінде айтып тарату үшін ақынның туындыларын жақсы білу керек. Сондықтан да бұл әдістеме дарынды балаларға арналған, – деп кейіпкеріміз әдістемесінің ерекшелігіне де тоқталды.
Айта кетелік, былтыр Мәдениет және спорт министрлігінің қолдауымен Ернат Мелсұлы А.Құнанбайұлы атындағы №87 мектеп-гимназиясында «Ғылым тап – Find science» атты оқушыларға арналған курс өткізді. Курс аясында оқушылар «Ғылым таппай мақтанба» өлеңін ағылшынша үйреніп шықты. Бұл тәжірибе жалғасын табады деп сенеміз.
Айсұлу СЪЕЗХАН,
Абай атындағы ҚазҰПУ-дың студенті
