Басшылықтың ауысуымен ҰБ функциясы қалай өзгермек, қатаң ақша-несие саясаты жалғаса ма, әлде базалық мөлшерлеме төмендей ме, инфляциямен күрес қалай, қай бағытта жүргізіледі деген сауалдарға жауап іздейтініміз түсінікті.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы Жолдауда Ұлттық банктің жоғары базалық мөлшерлемесіне қатысты оң пікір білдірді. «Былтыр банктердің таза пайдасы 1,5 трлн теңгеге жуықтады. Ал осы жылдың бірінші жартысында 1 трлн теңгеден асып кетті. Банктер тиімді жұмыс істегеннің арқасында емес, негізінен Ұлттық банк инфляциямен күресу үшін базалық мөлшерлемені жоғары деңгейде ұстап тұрғандықтан, осындай мол пайдаға кенелді», деді Президент.
Коллажды жасаған – Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Сонымен бірге Мемлекет басшысы экономикада тиімді реформа жасау үшін ең бірінші кезекте макроэкономикалық орнықтылық пен тұрақтылық қажет деді. Ал біздің елде қаржылық тұрақтылыққа қатысты құзырет Ұлттық банкке тиесілі.
Қаржы сарапшысы Расул Рысмамбетовтің айтуынша, Ұлттық банк басшысының ауысуы – жаңа экономикалық басымдықтарды белгілегеннен кейін жасалып отырған логикалық жүріс.
«Мемлекет бұл бастамаларды жүзеге асыру үшін кем дегенде 1,5-2 трлн теңге бөлуі керек. Біреулер Пірматовты алып тастады деп айтып жатыр. Шын мәнінде Т.Сүлейменов тағайындалды. Т.Сүлейменов бұған дейін Президент Әкімшілігі жетекшісінің орынбасары ретінде жоспарлауға тікелей қатысып жүрді және енді мемлекеттік жоспарды жүзеге асыру үшін тағайындалып отыр. ҰБ алдындағы негізгі міндет – Президент тапсырмаларын орындау үшін ақша табу және банктердің бизнеске несие беруін бастап кету. Бұған дейін бірнеше бейресми кездесу болды, онда мемлекет банктердің бизнесті несиелендіруге не кедергі болатынын анықтауға тырысты. Банктер келтіріп отырған аргументтердің көбі ақылға сыяды. Қаржы институттары тәуекелі көп бизнесті несиелеуге құлықты емес. Өйткені банктердің артында біз – қарапайым салымшылар тұрмыз. Бірақ көптеген банк кейінгі уақытта тұтынушылық займға ерекше көңіл бөліп жатыр. Бұл ішкі жалпы өнімді көтеру жолында жақсы шығар, алайда қолды жүрекке қойып тұрып мойындау қажет: егер банк тұтынушылық несие беруден басқа ештеңе істей алмаса, онда бұл банк кедейлік есебінен күн көріп отыр деген сөз. Нарыққа ондай банк керек емес», дейді сарапшы.
RiskTakersKZ сарапшылары болса, Ұлттық банктің жаңа басшысының негізгі міндеті ұйымды «сфералық вакуумнан» алып шығу және халықтың несие жүктемесін азайту бойынша жұмысты күшейту деп санайды.
«Біздің ойымызша, жаңа төраға базалық мөлшерлеме бойынша шешім қабылдауда кейінгі жарты жылда ҰБ жасағандай айрықша ұқыптылық танытпайды. Жаңа төрағаның тағы бір қызық міндеті – KASE мен AIX-тің бірігуі. АХҚО-ны дамытуға жұмсалған барлық қаражатты есепке алатын болсақ, бұл миссияның қалай жүзеге асатынын бақылау да қызық. Сондай-ақ Ұлттық банк ішінде де тағайындаулар күтеміз. Бұл бұрынғы төрағамен бірге келген орынбасарлар мен директорларға қатысты», дейді олар.
Телеграмдағы Tengenomika каналының жазуынша, Тимур Мұратұлы ең алдымен қаржы жүйесінің жүйелік тәуекелдерінің мониторингі және қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз етуге бағытталған шараларды қарастыру сияқты бас банктің функциялары жөніндегі аспектілерге баса назар аударуға тиіс.
«Мүмкін макропруденциялық саясатты ақша-несие саясатының қосымша құралы ретінде пайдалану керек шығар. Бұл ретте Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің қаржылық тұрақтылық жөніндегі Кеңес мүшесі екенін түсіну керек. Ұлттық банкпен салыстырғанда, агенттік – қаржылық тұрақтылық локомотиві емес. Яғни агенттік макродеңгейде емес, микропруденциялық деңгейде жекелеген қаржы институттарын бақылау мен қадағалауға жауап береді. Ұлттық банктің ақша-несие саясаты мен баға тұрақтылығы мандатынан бөлек, қаржылық тұрақтылықты, соның ішінде макроэкономикалық орнықтылықты қамтамасыз етуде көшбасшы және локомотив болуы керек екенін ұмытуға болмайды», дейді Tengenomika сарапшылары.
Қаржы сарапшысы Андрей Чеботарев Ғ.Пірматов тағайындалғалы бері жоғары базалық мөлшерлемені сынап келеді. Оның ойынша, базалық мөлшерлемені 2022 жылдың соңынан бастап болса да төмендету керек еді. Ол Т.Сүлейменов тұсында ҰБ сондай батыл қадамға барады деп күтеді.
«Президент кредиттік импульсті жаңғыртып, корпоративтік несиелеуді қайта іске қосып, жылына 6-7 пайызға өсіруді міндет етіп қойды. Бұл расымен мүмкін нәрсе ме? Тапсырманы Үкімет пен Ұлттық банктің қайтіп жүзеге асырары қызық болып тұр. Олар бір-бірін айыптауды доғарып, үстелге жайғасып, бірыңғай саясат әзірлеуге тиіс. Оқулықтар мен Ұлттық банктің мандаты талап ететіндей жоғары мөлшерлемені ұстай отырып, реттеуші Үкіметті одан да үлкен фискалдық импульстарға итермелейді. Мемлекеттік қарызға жұмсалған шығындардың бір бөлігінің өзі неге тұрады. Мөлшерлемені біртіндеп түсіру керек. Өкінішке қарай, Ұлттық банк былтыр жыл соңында мөлшерлемені азайтатын жақсы мүмкіндікті жіберіп алды. Ол кезде теңге нығая бастаған және инфляцияның үш айдан соң төмендей бастайтыны белгілі еді. Нақты экономикаға әсер ететін оңтайлы уақыт болды, содан кейін біртіндеп төмендете бастаса дұрыс болатын. Қазір енді кешігіп қалдық. Егер Президент тапсырмасын орындағысы келсе, онда ҰБ басшылығы мөлшерлемеге қатысты неғұрлым пәрменді тәсіл қолдануға тиіс», дейді А.Чеботарев.
Т.Сүлейменовтің ҰБ функцияларын қалай жаңғыртатыны – уақыт еншісінде. Ол базалық мөлшерлемені төмендетуге қатысты қысқа пікір білдірген. «Инфляция – біздің экономикамыздағы ең қауіпті үдеріс. Оны бірінші кезекте шешу керек. Егер жағдай жасалса, онда мөлшерлемені төмендетуге болады», деп екіұшты жауап қатты бірер күн бұрын.
