Серік Жайлауұлы 1976 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің химия факультетін бітірді. Еліміздің ең үздік жоғары оқу орнында білім алған жас маман ғылым жолын таңдады. Ғылым академиясы құрамындағы Химия ғылыми-зерттеу институтына жолдамамен келіп, қызметке тұрды. Институтта табан аудармай тоғыз жыл еңбек етіп, ғылыми зерттеу жүргізу, лабораториялық зерттеу нәтижелерін саралау мен жинақтау, ой түйіп, қорытынды жасау жолдарын, әдістері мен тәсілдерін жете меңгерді. Алғашқы зерттеу еңбектерін жазып, жариялады. Органикалық химия мамандығы бойынша кандидаттық диссертация қорғады, ғылым мен білім жолындағы алғашқы жетістіктері жас маман қабілетінің жарқырап ашылуына ықпал етті, кәсіби құзыреттілігін арттырды.
Қабілетті, талантты жас ғалымға республиканың Білім министрлігі басшыларының ықыласы түсті. 1985-1995 жылдары Білім министрлігінде аға инспектор, басқарма басшысының орынбасары, министрдің көмекшісі, бөлім басшысы, бас басқарма басшысы лауазымдарында еңбек етіп, ғылыми зерттеу мен білім беру ісін ұйымдастыру, басқару саласында мемлекеттік деңгейдегі біліктілік биігіне көтерілді. Министрлер кабинетінің аппаратында сыртқы байланыстар бөлімінің хаттамалық қызмет секторының меңгерушісі, Қазақстанның ТМД елдерімен ықпалдастық бойынша мемлекеттік комитеті төрағасының орынбасары, Білім және мәдениет министрлігінің жоғары және орта арнаулы білім департаменті директорының орынбасары, Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі құрамындағы жоғары және орта арнаулы білім басқармасы басшысының орынбасары, басшысы бола жүріп, еліміздің ғылымы мен білім беру ісінің көрнекті қайраткері, тұғыры биік тұрлаулы тұлғасы деңгейіне көтерілді.
Серік Жайлауұлы 1999 жылы Қазақ мемлекеттік Қыздар педагогикалық институтының ректоры болып тағайындалды. Жалпы, педагогика мамандығы бойынша докторлық диссертация қорғады. «Жоғары оқу орындары мен жалпы білім беретін мектептер жүйесінде жас мамандарды кәсіптік адаптациялаудың ғылыми-педагогикалық негіздері» тақырыбында жазылған докторлық диссертациясында жоғары және жалпы білім беретін мектептер педагогикасының аса өзекті және іргелі дидактикалық мәселелері шешімін тапты. Диссертацияда негізделген тұжырымдар мен қағидалар отандық педагогика ғылымындағы жаңа жетістік ретінде бағаланды. Серік Жайлауұлының зерттеулері білім беру ісінің өмірлік маңызы зор өзекті мәселелеріне арналды.
Өмір жолының түрлі белесінде алған терең білімі мен биік кәсіби құзыреттілігі, бай тәжірибесі Серік Жайлауұлының әрқашан адал да сенімді қолдаушысы болды. 2003-2007 жылдары А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің президенті болып қызмет еткенде оны қолдаған да, қорғаған да осылар болды: терең білімі, биік құзыреттілігі, бай тәжірибесі. Бұл үш қазына-байлық кісілік кемелдікпен, азаматтық асыл ұстаныммен ұштасып, ғылым мен білім қайраткерінің бірегей абзал қасиетінің негізіне айналды. Серік Жайлауұлының тиянақты, жүйелі ұйымдастыру және басқару жұмыстарының нәтижесінде Халықаралық қазақ-түрік университеті Түркі әлемінің ұйыстырушы, ынтымақтастырушы рухани орталығына айналды.
Білім және ғылым министрлігінде жаңа мақсаттар мен міндеттерді жүзеге асыру барысында басшылар білім мен ғылым саласында басшылық лауазымында бай тәжірибе жинаған, шебер ұйымдастырушы, салиқалы басқарушы Серік Пірәлиевке назар аударды. Президент өкімімен Серік Жайлауұлы Білім және ғылым министрлігінің жауапты хатшысы болып тағайындалды. Кейіннен Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің ректоры болды. Серік Жайлауұлы ректорлық қызметін Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің стратегиялық даму бағдарламасын жасаудан бастады. Бағдарламада университеттің басты қызмет салалары бойынша нақты мақсаттар, міндеттер белгіленіп, оларды іс жүзіне асыруға қажетті жағдайлар, тетіктер анықталды. Ректор университет құрамында «Білім мазмұны және жаңартпа технологиялар» ғылыми-зерттеу институтын ашып, атқарылар істің ғылыми-әдістемелік, әлеуметтік, технологиялық негіздерін әдіснамалық және теориялық деңгейде қапысыз тиянақтауға қол жеткізді, білім мазмұнының сапасын ғылымның соны жетістіктері мен қоғамның заманауи сұранысына сай ұдайы жақсартудың жүйесін жасады. Оқу лабораториялары, зертханалар ескірген, уақыт сұранысына жауап беруден қалған құрал-жабдықтары, университеттің материалдық-техникалық базасы заман талабына сай толық жаңартылды. Университеттің даму стратегиясын кезең-кезеңімен іс жүзіне асырудың нақты нәтижелері ректорды жаңа белеске құлшындырды. 2011 жылы Республикалық қоғамдық-саяси «Президент және халық» газеті мен «Уақыт таңдауы» агенттігінінің бірлескен жобасы аясында әр сала бойынша жыл үздіктері анықталды. Осы жоба аясында өткізілген сараптау және саралау жұмыстарының нәтижесінде Серік Жайлауұлы «Жылдың ең үздік ректоры» атанды.
Университеттің материалдық-техникалық базасы, білім беру, маман даярлау сапасы жыл сайын жақсарып, жаңа деңгейге көтерілді, оқытушы-профессорлар корпусының интеллектуалдық әлеуеті артты. Қос дипломды білім беру жүйесі жолға қойылды. Университетте магистрлер мен PhD шетелдік университеттермен біріге даярлау жүзеге асырылды. Сорбонна Париж Сите (Франция), Виктор Франклин педагогикалық университеті (Аустрия), Гранада университеті (Испания), Печ университеті (Мажарстан), Балтық халықаралық академиясы (Латвия), Эрзинджан мемлекеттік университеті (Түркия), Хубей технологиялық университеті, Ухан университеті (Қытай), тағы да басқа университеттермен тығыз ынтымақтастықта, бірлесе отырып жүргізген жұмыстар ұлттық педагогикалық университеттің білім беру, маман даярлау қызметін биікке көтерді. Бұл ретте 2014 жылы Серік Жайлауұлының бастамасы және ерен еңбегі нәтижесінде ашылған «Сорбонна – Қазақстан» институты Абай атындағы ҚазҰПУ мен «Сорбонна» жоғары білім ғылыми орталығының бірлескен оқу бағдарламасы бойынша біріккен бакалавр және қос дипломды магистр даярлауда қол жеткен табыстар университеттің білім беру, маман даярлау ісін жаңа сапалық деңгейге шығарды. Серік Жайлауұлы басшылық еткен жылдарда Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті зор жетістіктерге жетті. Осы жетістіктер кейінгі жылдарда университеттің халықаралық рейтинг жүйесінде жоғары көрсеткішке жетуіне негіз болды.
Ұлттық университет ректорының ажарын ашатын, абыройын арттыратын ерекше қуат көзі – оның ғылыми зерттеу саласындағы жетістіктерінің әлеуметтік маңызының жоғарылығы. Ғылымда қоғамның мемлекеттік мәні бар, әлеуметтік маңызы зор өзекті мәселелерін шешуге әр екі ректордың бірінің немесе әр екі ғалымның бірінің қабілеті жете бермейді. Оған ғылыми зерттеулеріне ақыл-ой қуатының, жүрек қалауының жылуы мен жарығын толық жұмсаған, зерттеудің теориялық және методологиялық тетіктерін түгел меңгерген қабілеті зор, талантты да дарынды ғалым ғана жете алмақ. Мұндай қасиет ғылым мен білім әлеміндегі озық тұлғада ғана болады. Серік Жайлауұлы заманының ғылым мен білім әлеміндегі озық тұлғасы еді. Ғалымның ғылыми зерттеулері халық шаруашылығы үшін бәсекеге қабілетті жоғары білімді және жоғары білікті жас мамандар даярлаудың ғылыми, ғылыми-әдістемелік, әлеуметтік, теориялық және методологиялық іргелі мәселелерін шешуге арналды. Осы салада ол 400-ден астам ғылыми еңбек, оқулық пен оқу құралын жариялады, өндіріске 10-нан астам оқу пәнін, білім беру бағдарламасын енгізді, 30-дан астам ғылым кандидаты мен докторын, философия докторын даярлады, оның редакторлығымен 50-ден астам ғылыми, ғылыми-көпшілік басылым жарық көрді. «Құрмет» және «Парасат» ордендерімен марапатталды. Ы.Алтынсарин атындағы мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Білім беру ісінің үздігі атанды.
Ғалымның ғылыми зерттеу кеңістігінен өзара сабақтас екі сала ерекше айшықты көрінеді. Оның бірі – білім мазмұны, екіншісі – ұлттық тәрбие. Ғалымның тең авторлармен бірге жазып, жариялаған екі томдық «Жалпы химия» оқулығы және басқа оқу құралдары жоғары білім беру ісіндегі басты білім негізі қызметін атқарды, химия мамандығы бойынша білім алушы болашақ мұғалімдер үшін қымбат құндылыққа айналды. Ұлттық тәрбие жөнінде жазылған «Ұлттық тәрбие», «Ұлттық тәрбиенің патриоттық мазмұны» оқу құралдары, «Ұлттық тәрбие салт-дәстүр, әдет-ғұрып негізінде» және басқа еңбектерінде автор ұлттық тәрбиені зерттеу пәні ретінде ғана қарастырып қоймай, оны оқу пәніне айналдырды, білім беру жүйесіне жаңа оқу пәнін енгізді. Жаңа оқу пәнін ғылыми, әдістемелік құрамдастарын толықтыру мақсатында жүргізілген жұмыстар нәтижесінде жаңа ғылыми бағыт қалыптасты, ұлттық тәрбие кафедрасы, ұлттық тәрбие орталығы жұмыс істеп, профессор С.Пірәлиевтің бас редакторлығымен «Ұлттық тәрбие» республикалық ғылыми-көпшілік журналы шыға бастады, оқытушылар мен зерттеушілердің жаңа буыны өсіп, жетілді. Бiлiм және ғылым министрлігінің бұйрығымен университет жанынан «Ұлттық тәрбие жөніндегі республикалық үйлестіру кеңесі» құрылды, оның төрағасы болып университет ректоры С.Пірәлиев бекітілді. Ұлттық тәрбие беру ісі республика аумағында кең қанат жайып, жаңа серпінмен жалғасты.
«Ұлттық тәрбие» журналының бірінші нөмірінде жарияланған «Жаһандану үдерісіндегі жастарға ұлттық тәрбие берудің рөлі» атты мақаласында С.Пірәлиев мынадай пікір айтты: «Ұлттық тәрбие туралы идея бүгінгі күн талабы мен өмірлік қажеттіліктен туындап отыр. Қазақ елінің әлемдік кеңістікте өз жолын таңдауы – әрбір қазақтың емін-еркін өмір сүруінің кепілі. Ол сөзсіз ұрпақтар қамы деген ұғыммен үндеседі. Ел болу, мемлекет құру – сонау түркі заманынан желісі үзілмей келе жатқан ұлттық арман-аңсар. Ел болу – болашаққа ашылған даңғыл жол. Сол болашаққа ашылған даңғыл жолда ұлттық тәрбие арқылы жүруді үйренсек, ешкімнен кем болмайтынымыз анық. Бұдан шығатын қорытынды, ұлттық тәрбие идеясы ата-бабалар алдындағы қарыз бен өкшебасар ұрпақтың алдындағы парыз деп түсінуіміз керек. Яғни парыз бен қарыздың түйісер тұсы осы ұлттық тәрбие деп білеміз». Автордың пікірінде халықтық, мемлекеттік, өмірлік маңызы өлшеусіз зор мәселенің тарихы мен теориясына, мәні мен маңызына терең бойлаған ғалымның таным байлығы мен патриоттық сезімі айқын көрінеді. Оның өзінен кейінгілерге қалдырған ұлттық тәрбие туралы еңбектерінің өзегінде асыл қазына бар. Ол – бірдің емес, көптің, жастың немесе қарттың ғана емес, тұтас ұлттың әрқашан ардақ тұтып, игілігіне ұстанатын қасиетті қазынасы. Серік Жайлауұлының артында қалған мұрасы халқының игілігіне қызмет ете берері анық.
Жанғара ДӘДЕБАЕВ,
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Абай ғылыми-зерттеу институтының директоры, филология ғылымдарының докторы, профессор
