Табиғат • 12 Маусым, 2024

Орман көбейсе, табиғат көркейеді

45 рет
көрсетілді
3 мин
оқу үшін

Еліміздегі ормандардың жалпы ауданы 13,5 млн гектарды құрайтын болса, оның жартысына жуығы сексеуілді алқаптарға тиесілі. Қазіргі кезде жеріміздің басым бөлігі әртүрлі деңгейде тозып барады. Сондықтан Президенттің бастамасымен іске асып жатқан «Таза Қазақстан» экологиялық акциясының маңызы аса зор.

Орман көбейсе, табиғат көркейеді

Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «EQ»

Қазір атмосферадағы көмір­қыш­қыл газы­ның мөлшері (XIX ғасырдағы 270-280 ppm көр­сет­­кіш­тен биыл мамыр айында 426.90 ppm-ге) шырқау шегіне жетті десек болады. Яғни 1880-жылдан бергі аралықта жердің температурасы шамамен 1,6ºC өсіп отыр. Соның салдарынан ғаламдық жылыну, биоалуантүрліліктің азаюы, топырақ құнарлылығының төмендеуі, шөлейттену, су тапшылығы, мұхит суының қыш­қыл­дануы, таудағы мұз­дық­тардың еруінен туындаған жер сіл­кінісі, су тасқыны сияқты бұрын болмаған тосын, төтенше жағ­дайлар болып жатыр. Бүгінде жер бетіндегі ауа райының шап­шаң өзгерісінің алдын алу адам баласы БҰҰ деңгейінде Тұрақты даму мақсаттары мен Париж келі­сімдерін қабылдады. Құ­жат­та жер бетінде жүздеген, мың­даған жыл бойы қалып­тасқан биосфералық гомеостазды мей­лін­ше сақтауға ұмтылыс жасай отырып, жасыл экономика, айналмалы экономика және био­эко­­номика негіздеріне көшу ар­қы­лы тұрақтылыққа жету көз­­делген.

Адам өркениеті дамыған са­йын ормандар ығысып барады. Қазір құрлықтың 31 пайызын орманды алқаптар құрайды. Онда өсімдіктер мен жануарлардың 80 пайы­зы тір­шілік етіп жатыр. Ал ор­ман­дарды шабу – жалпы био­­массаның басым бөлігі шоғырланған мыңдаған тіршілік көзінің жойылуына соқтырады. Жалпы, жердегі биорта және топырақтарда 2 000-2 300 гигатонна көміртегі қордаланған десек, ол атмосферадағы көмірқышқыл газындағы көміртегіден 3 еседен көп. Сондықтан көміртегіні ағаштар мен топырақ бойында сақтау аса маңызды. Себебі ғаламдық жылыну мен ауыл шаруашылығы алқаптарының қарқынды қолданысынан туындап отырған жердің тозуы жыл сайын миллиардтаған тонна жы­лыжайлық газдардың бөлін­уіне әкеледі.

Осы орайда ағаш егудің эко­ло­гиялық, әлеуметтік және экономикалық пайдасы ұшан-теңіз. Ағаш егіп, орманды алқап­тар­ға айналдыру арқылы елі­міз­дегі көміртегінің ауаға таралуын барынша жеңілдетуге болады.

Көрші Қытай елі соңғы 40 жылда 78 млрд ағаш еккен болса, 2050 жылға қарай бұл көр­сеткішті 100 млрд-қа жеткіз­­бек­ші. Моң­ғо­лия­да осы кезеңге дейін 1 млрд ағаш егуді көздейді. Жалпы, БҰҰ тарапынан 2021-2030 жылдары кем дегенде 350 млн гектар тозған жерлер мен су айдындарын қалпына келтіру жос­парланып отыр. Кейінгі кездері қалпына келтіру аумағын 1 млрд гектарға жеткіземіз деген батыл бастамалар да айтылып қалуда. Біз де осы үрдістен қалыспай, елі­міз­дің барлық өңірінде жасыл же­лек­ті көбейтуге атсалысуға тиіс­­піз.

 

Бақытжан ЕЛІКБАЕВ,

биология ғылымдарының докторы, профессор