Егемен Қазақстан • 20 Желтоқсан, 2023
Тарих • 19 Желтоқсан, 2023
1916 жыл: Асыға атқа қонғанда...
Еліміздегі 1916 жылғы көтеріліс – қазақ халқының ұлт-азаттық жолындағы азапты да қасіретті тағдыры. Оның шығу, өрістеу шежіресі отандық тарих ғылымында әлі де өзекті. Бірінші дүниежүзілік соғыстың зардабын патшалық Ресейдің отары ретінде тартқан Қазақ елі шикізат өнімдерін дайындаушы, салық төлеуші болып, барлық құнарлы жерінен айырылған еді. Оған қоса патшаның соғыс жағдайында орыс емес халықтардың азаматтарын қорғаныс бекіністерін салу жұмыстарына алу жөніндегі жарлығы қазақ қоғамын дүрбелеңге салды. Архив құжаттарында патша өкіметінің жүргізген саясатына, қазақ қоғамындағы зиялы қауымның атқарған жұмысына, патша жарлығы негізінде қара жұмысқа алынған және шетел асып, еріксіз кеткен қазақтарға қатысты деректер сақталған.
Тұлға • 19 Желтоқсан, 2023
Кәсіби би өнерінің ерен тұлғасы
Биыл еліміздегі хореография өнерінің аңызға айналған тұлғасы, қазақ биін дәріптеуші, зерттеуші, жоғары оқу орнында хореография кафедрасын ашып, бишілердің елімізде кәсіби жоғары білімін қалыптастырған ғалым, Халық әртісі, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері Дәурен Әбіровтің туғанына 100 жыл толып отыр.
Қоғам • 16 Желтоқсан, 2023
Көзтүрткі Кеңестік кезеңде өзіндік көзқарасы үшін қуғындалған азамат туралы
2019 жылы ақпанда Павлодарда бір ғылыми-практикалық конференция өтті. Ол 1969 жылы сол қаладағы жалғыз қазақ мектебінде жасырын құрылған «Жас ұлан» ұйымының 50 жылдығына арналған басқосу еді. Онда баяндама жасаған ақын Арман Қани сол тоталитарлық кезеңде билікке деген қарсылық белгілерінің жекелеген адамдар тарапынан да бой көрсеткенін сөз етті. Сөйтті де, оларды іздеп тауып жазып, жинақ шығарудың қажет екенін конференцияға қатысушылар алдына мәселе етіп қойды. Осы идея бойынша болашақ кітапқа кіретін бір тақырыппен айналысуға тиіс болдым. Ол диссидент Махмет Құлмағамбетов еді. Астанаға келген соң Қостанайға, ондағы «Егемен Қазақстанда» көп жыл меншікті тілші болып істеген Нәзира Жәрімбетоваға телефон соқтым. Әріптесім мен іздеген адамның өз өңірлеріндегі Меңдіқара ауданының тумасы екенін растады. Сөйтті де: «Оны облыс орталығында тұратын ҰҚК подполковнигі, зейнеткер Ғалихан Мәулетов ағай жақсы біледі. Қажет деп тапсаңыз, телефонын тауып берейін», деді. Бұл хабарды естіген соң, бірден іске кірісіп, ақсақалға қоңырау шалып, хабарластық та. Мәселенің мән-жайын ұққан соң қария аталған тақырыпта сөйлесуге ықыласты екенін білдіріп, біраз дерек айтты. Содан кейінгі әңгіме ол кісінің елордаға келіп, ҰҚК-нің орталық госпиталіндегі медициналық байқаудан өту кезіндегі бос уақыты аралығында одан әрі жалғасты. Сонымен…
Оқиға • 16 Желтоқсан, 2023
Шамахан әулетінің талайлы тағдыры
Аяқ артар көлігі жоқ халық жаяу-жалпылап түрікмен жеріне қарай шұбырды. Босқан жұрттың қатарында Шамахан әулеті де бар еді. Бір рулы ел ұжымдастыру зобалаңынан қашып, Жем өзені бойындағы кір жуып, кіндік кескен ата қоныстан әуелі Сам барып, одан Желтау асып, Түрікменстан жағына өткен.
Тарих • 16 Желтоқсан, 2023
ХХ ғасыр басындағы әдебиет өкілдерінің ішінде ғұмырбаяны толық анықталмаған, шығармашылығы жөнінде іргелі зерттеулер жүргізілмеген тұлғаларды анықтау, шығармашылық мұрасын жинақтау, алғы сөзі мен ғылыми түсініктерін жазып кітаптарын шығару, олардың саяси қуғын-сүргінге ұшырау себептерін талдау – маңызды мәселелердің бірі.
Таным • 16 Желтоқсан, 2023
Академик Окладников Абылай хан туралы
Кеңес заманында ғылымнан Социалистік Еңбек Ері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атағын алған академик, тарих ғылымдарының докторы, профессор Алексей Окладниковті тарихшы, археолог, этнограф, әдебиеттанушы, фольклоршы, қоғамтанушы ғалымдар ортасында білмейтін адам кемде-кем еді.
Таным • 16 Желтоқсан, 2023
Үлкен мұхиттар тереңінде түрлі құбылыс жүріп жататын көрінеді. Соның бірі – мұхит үстіндегі сыртқы күштердің әсерінен болатын қатты ағынға бағынбай, өз мақсатына жету үшін су асты тіршілік иелерінің ағынға қарсы жүзетін жанкешті әрекеті. Дәл осындай жанкешті қарсылық бодандыққа түскен елдер тарихында кездеседі. Тумысынан еркін өскен кең даланың арда азаматтары бодандық бұғауына көнбеген. Оған қазақ тарихындағы түрлі азаттық күрес куә. Біз ол соғыстарды әлі түгендеп болған жоқпыз.
Басылым • 16 Желтоқсан, 2023
1923 жылы қайраткер, елші, қаламгер Нәзір Төреқұлов «Темірқазық» журналының алғашқы нөмірін баспадан шығарды. Міне, биыл осы тарихи басылымға 100 жыл толып отыр.
Руханият • 16 Желтоқсан, 2023
Халық пен мемлекет ұғымдары екі түрлі ұғым болса да бір-бірінсіз өмір сүре алмайды. Алғашқысы екіншісін қалыптастырса, өз кезегінде екіншісі алғашқының дамуына жол ашып, жағдай жасап отырады. Сол себепті де гуманитарлық және қоғамдық ғылымдарда бұл қос ұғымды бір-бірімен өзара тығыз байланыста қарастырады. Тарихты жасайтын – халық та, оны жазатын – ғалым, зерттейтін – ғылым.
