Өнегелі ісі өне бойындағы адами құндылықтарын паш етіп, елінің есінде сақталған жандардың бірі – Еңбек Ері Зылиха Тамшыбаева десек, артық айтқандық емес. Жетісудың төл дақылы қант қызылшасын өсіруде еңбектің ерен үлгісін көрсете білген ол жер басып жүрсе бүгінде тура 80 жасқа толатын еді. Амал нешік. Бірақ ұлылықтың бір белгісі алыстаған сайын биік болып көрінетін тау секілді абзал ананы халқы ұмытпапты. Өжеттігімен қатар әйел затына тән нәзіктікті де сақтай біліп, Көксу өзенінің бойында Зылиха Тамшыбаева талай асуды бағындырып, ауыл төрінде алтындай жарқырап туған ауданын жасыл желекке көмкергенін елі қалай ұмытсын. Шалғайдағы ауылдарда ғылым мен білімнің шамын жағып, мәдениеттің мектебін қалыптастырғаны, жер-жерде жастардың өнерін дамытып, өркениетке бастағаны сол өскелең ұрпақ санасында сақталып қалғаны тағы бар. Сөйтіп ұрпақ тәрбиелеп, елді адал еңбек етуге баулыған батыр қызды үлгі етпесек – бізге үлкен сын.
Себебі, Жетісу жерін дүбірге толтыра еңбек көрігін қыздыра білген Зылиха Тамшыбаеваның есімін ел жатқа біледі. Сондықтан есімімен-ақ тұтас бір ұлттың қадір-қасиетін, өшпейтін өнегесін, мәңгілік дәстүрі мен салтын түсіндіріп тұратын тұлғалар әрі санаулы асылдардың қатарына жерлесіміз Зылиха Жанболатқызы Тамшыбаеваны уақыт атты төреші қосып та қойған. Халық арасында қант қызылшасын өсірудің хас шебері деп те аталатын абзал анамыздың елдің ертеңі үшін төккен терін есіме алсам, ол қалдырған еңбектің жарқын үлгісіне көз салсам, мұқалмас жігерді, таусылмас күш-қуат тасқынын, діттеген мақсатына жетпей қоймайтын алапат ынтаны байқаймын. Көзі тірісінде ел анасы атанған нәзік жан құт қонған киелі Көксу үшін даналықтың, даралықтың, адалдық пен тектіліктің мектебі бола білді.
Зылиха Тамшыбаева өмір есігін ашқан сәтінен адал еңбек деп туған тәрізді. Өмірдегі әр қадамына көз жүгіртсек те, қиын да сынағы көп белестерді бағындырғанын, сындарлы уақытта жол таба білгенін, туған елінің амандығы жолында жан аямағанын, ұрпаққа ұлағатты жол көрсетуде алдына жан салмағанын көреміз. Тарихы терең, өзегі өлең Көксу өлкесі үшін ақиқаттан айнымай ғұмыр кешкен ұлт анасы Зылиха Тамшыбаеваның 80 жылдығы елі үшін үлкен мереке. Бүгінде дала төсіндегі дүбірге дүбір қосып, алқапты қызу еңбекпен көріктендіріп жүрген жетісулықтар отызға жетпей халық қалаулысы атанған оны қашанда өнеге тұтады. Ортамызда болмаса да жарқын бейнесі әрбір жетісулықтың жүрегінде жаңғырып тұр. Кезінде Зылиха Жанболатқызының қанатын қатайтып, еңбекке баулыған киелі мекен бүгін де жұмыс көрігін қыздырып келеді.
«Көктем гүлдің бағын ашады, басшы елдің бағын ашады», дейді халық даналығы. Зылиха Тамшыбаева басшылық қызметте жүріп қарапайым мінезімен көпшілікке өнеге көрсетті. Тірісінде жастарды жігерлі болуға тәрбиелеп, адалдық пен жауапкершіліктің қаншалықты маңызды екенін айтып беретін. Оның анасынан ерте айырылған тағдырлы ғұмыры, асқар таудай әкесі екеуінің басынан өткерген қилы ауыртпалықтары – бәрі-бәрі бізді бейжай қалдырмайды. Еңбек Ерінің әрбір соқпағы әсерлі, әрбір адымы бір-бір тарих, бір-бір кітап. Кітап демекші, қолымызға Зылиха Тамшыбаеваның «Жер туралы жыр» атты деректі хикаяты тигенде тебіреніп оқығанымыз жадымызда. Сонда автор ең алдымен туған жеріне тағзым жасап, туған елі туралы ой қозғайды. Балалығын еске алады. Әр сөйлемінде терең философиялық ой, тәлім-тәрбие, өнеге жатады. Өзінің қазақтың аққан жұлдызы, тұңғыш ғалымы Шоқан Уәлиханов мәңгілік тыныс тапқан жері – Алтынемел қойнауында дүниеге келгенін мақтанышпен жеткізеді. Кітапты оқыған кезде автормен бірге қуанасың, автормен бірге мұңаясың. Әсіресе, анасының ақтық сапарға аттанар шақтағы есінде қалған естеліктері жүректі тебірентеді. Көңіл тиектерін ағытады еріксіз. «Анам менімен баласындай емес, құрбысындай сырласушы еді. Адамға тән үш сауап бар. Бірі – шөлден құдық қазу, екіншісі – жолға ағаш отырғызу, үшіншісі – өзенге көпір салу. Мен осыны анамнан алғаш естідім. Осы қағиданы өмірбақи жадымда сақтап қалдым», – дейді Зылиха Тамшыбаева өзінің естелік кітабында. Бүгінде қарап отырсақ, ұлтты ұлылыққа тәрбиелеген абзал ана осы үш игі істі орындап кетіпті. Ағаш та екті. Қаңырап қалған елді мекендерді гүлдендіріп, дала төсін дүбірге толтырды. Тақтайдай тегіс жолдар тартқызды. Сөйтсек, еңбекті сүйген жан өзінің анасы айтқан өсиеттен бір сәтке де қиыс басып, жаңылып көрмепті-ау.
Зылиха Тамшыбаева туралы сөз қозғасам, Елбасы ұсынған Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамын құру идеясы ойыма оралады. Бұл – Тәуелсіз Қазақстанның межесі. Келешекті кемел ету үшін қалыптасқан жарқын идеяның бірі. Осы тұрғыдан келгенде, Зылиха Тамшыбаеваның жарқын бейнесі мәңгілік насихат, жадымызда жарқырай бермек. Жас буынға адал еңбекпен жеткен бақыт кілтінің қаншалықты қымбат екенін түсіндіруде Зылиха анамыздың жүріп өткен жолы расында да баға жетпес екені анық.
Ұлт тұлғалары Қуандық Шаңғытбаев пен Қанабек Байсейітовтің «Беу, қыздар-ай!» атты қойылымындағы Айсұлу есімді қыз осы Зылиха Тамшыбаеваның түптұлғасы екенін біреу білсе, біреу білмес. Өнер тарландары Зылиха Жанболатқызының ауылына талай қонақ болып, концерттік бағдарлама тарту етіп, аунап-қунап қайтатын. Сонда халық еңбеккер ананың тек бақытты жүзін көретін. Ол төрт перзентінің ғана емес, тұтас елдің анасы болып жүрді. Естелік кітабында балаларының жоғары оқу орнында жүргенде жазған сағыныш хаттарын қайта-қайта оқып отыратыны, жиі-жиі көзіне жас алатыны айтылады. Біз бұдан Зылиха Тамшыбаеваның жай ғана еңбек адамы, озат жұмыскер екенін біліп қоймай, кең жүректі, мейірбан ана болғанын тани түсеміз.
Ұлттың анасын дүйім Алаш жұрты ардақтайтын. Ол барда Көксу ауданында жастар арасындағы тентектік, ауыл арасындағы ірілі-ұсақты қылмыстар азайып, ел бейбіт еңбек етуге көшті. Әсіресе, қоғамның жегіқұртына айналған, ел болып күресіп келе жатқан жемқорлық, жең ұшынан жалғасқан бармақ басты, көз қысты әрекеттер Зылиха басшылықта жүргенде сап тыйылды. Ұрлық-қарлық азайды. Апайдың осындай ел байлығын еселеу мақсатындағы ұлағатты істері мені қайран қалдырады және алдағы уақыттағы қызмет бабындағы жұмыстарыма серпін береді. Зылиха Тамшыбаева басқарған ауыл қазіргі таңда да еңбегімен елеулі. Жетісудың төл дақылы қант қызылшасын өсіруде де алдыңғы қатардан көрінді. Соңғы екі жылда қызылша алқабының бағы қайта жанып, Елбасының тапсырмасына сәйкес, егістік көлемі артты. Алматы облысының әкімі Амандық Баталов бұл істі өркендетіп, болашақта қант қызылшасын өсіруден, мол өнім алудан, отандық өндірісті дамытудан алдыңғы қатарға шығатынын тілге тиек етті.
Зылиха Жанболатқызының басты ерекшелігі – еңбек адамдарын құрметтей білуде еді. Жергілікті кадрлардың еңбек ету мүмкіндігін арттырып, әрбір қызметкердің жұлдызын жаға білетін. Қай кезде де ауыл ақсақалдарымен санасып, солардың алғысын арқалап жүрген анамыз 74 жасқа қараған шағында өмірден озды. Біз үшін онымен бірге бүкіл еңбектің туы құлағандай әсер еткені жалған емес. Рас, өмір өлшеулі. Бірақ кім қалай өмір сүретіні ерекше маңызға ие. Саналы ғұмырын адал еңбекке сарп етіп, бейнетінің зейнетін көрген анамыз шын мәнінде бақытты жан еді. Өзін қартайдым деп босаңсытып жіберген жоқ. Жаспын деп өрендердің алдын кескенін тіпті көрмедік. Зылиха анамызбен бірге үзеңгілес Зәкария Сейітова, Битай Тәтенова секілді еңбек адамдарының есімдері де қатар аталады. Сол замандастарымен тізе қоса Зылиха Тамшыбаева ерен еңбектің үлгісін қалыптастырып, тәрбиенің мектебін салып кеткен Көксу – жұпар ауалы Жетісуда аққан жеті өзеннің бірі. Көксудың жағалауын мекендеген ел үшін Зылиха Тамшыбаеваның орны ерек қашанда. Ұлтының мақтанышы бола білген тұлға әрі ұлт анасының жарқын жолын жалғастырып әкететін жастардың екпініне еріксіз сүйсінеміз. Ұлт анасының 80 жылдық тойы бүгінгідей еңбектің көрігі қызып тұрған шақта өнегелі, мерейлі басқосу болмақ. Соның жарқын дәлелі ретінде бұл күндері облыстық деңгейде қант қызылшасын өсіру бойынша ғылыми-теориялық конференцияның ұйымдастырылып, спорттың сан түрінен жарыстар өткізіліп жатқанын айтуға болады. Бұл қайсарлық пен нәзіктіктен тек өзіне ғана тән әдемі жол таба білген Зылиха Тамшыбаеваға өңір халқының көрсетіп жатқан құрметі болып саналады.
Алмас ӘДІЛ,
Көксу ауданының әкімі
Алматы облысы