Кеңес кезінде балалар немесе жасөспірімдер үйі атауы берілген әлеуметтік мекемелерге қаржылай қолдау көрсетілгені рас. Солай бола тұрса да, мұндағы тәрбиеленушілерге кәдімгі отбасылық адами қарым-қатынас, алақан мен жүрек жылуы жетіспей жатты. Мұндай кереғарлық бесіктен белдері шығып үлгермей, тағдыр теперішіне тап болған бүлдіршіндердің жүрегін жібітуге септігін тигізе алмады.
Ең бір қынжыларлығы, олар 17 жасқа толғаннан кейін мемлекеттік мекемеден шығарылды. Осы кезде балалар үйінің түлектері не істерін білмей, бастарын тауға да, тасқа да соқты. Сөйтіп жүріп, кейбіреулері адасып, аяқтарын шалыс басты. Әрі теріс іс-әрекеттерге бойларын үйрете бастады. Балалар үйі тәрбиеленушілерінің өмір жолын дұрыс айқындай алмауына кәдімгі отбасы үлгісінен тым алыс тұрғаны, еңбек тәрбиесінен тыс қалғаны, адами мейірім мен қамқорлыққа бөленбегені, бір сөзбен айтқанда, дербес өмір сүруге бейімделмегені басты себеп болды-ау деген ой келеді.
Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейін жетім балаларға отбасы үлгісіне сай тәрбие беру жолдары белгілене бастады. Оның жарқын мысалдарын Ақтөбе облысынан да таба аламыз. Атап айтқанда, өңірдегі «Мейірім» жастарды әлеуметтік бейімдеу орталығы жетімдер мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалғандарды 17 жасқа толғанда шығарып жібермей, уақытша тұрғын үймен қамту мақсатын көздейді. Бұл тәртіп өзара келісімшартқа негізделген. Бұған дейін балалар үйінде болғандар орталықта 29 жасқа жеткенше әлеуметтік тұрғыдан бейімделу кезеңінен өте алады. Сондай-ақ, олардың қатарында жетімдер санатындағы даму мүмкіндіктері шектеулі жеткіншектер де бар. Мұнда оларды ішінара жұмыспен қамту шаралары белгіленген. Республикамызда ешқандай баламасы жоқ бұл жобаны «Сәби» қайырымдылық қоры Ақтөбе облысы әкімдігімен бірге іске асырды. Аталған қор жетекшілері жеке қаражаты есебінен жастарға арналған әлеуметтік бейімдеу орталығының сәулетті ғимаратын салып, сыйға тартты. Осынау келісті кешеннің ішкі жабдықтарымен қоса есептегендегі жалпы құны 1 миллиард 500 миллион теңге құрайды. Мұндағы әрқайсысы 43 шаршы метрді құрайтын бір бөлмелі сексен пәтер негізінен 18-29 жас аралығындағы жастарға арналған. Екі кіреберісі бар таунхаустардан тұратын қос қабатты ғимараттың төменгі бөлігі арбасыз қозғала алмайтын мүгедек балаларға арналған. Біз «Сәби» қайырымдылық қорының құрылтайшысы Кеңес Рақышевке жолыққан едік.
Ой-пікірін төмендегіше тарқатқан ол:
– Қалай дегенде де кеңестік дәуірде орныққан балалар үйлерінің мүмкіндігі тым шектеулі болғаны ешкімге де құпия емес. Шағын әрі тар бөлмелерде 5-6 бала бірге тұрды. Бұл түлектер үшін аса күрделі мәселелерді туындатып келді. Ең бастысы, мұндай жағдайда оларды әлеуметтік тұрғыдан бейімдеу дегеніңіз бос әңгіме болып қалар еді. Оның үстіне бұл үрдіс бір күннің немесе бір айдың емес, бұдан да көп уақыт алатынын ескерген жөн. Бізге әлеуметтік-бейімдеу орталығы ғимаратын тұрғызу жоспары осыдан кейін туып еді, – деді.
Ізгілік, мейірімділік пен қайырымдылықты алға қойған азаматтың айтуынша қомақты қаражатты қажет еткен айрықша нысанның құрылысын екі кезең бойынша салу белгіленген. Оның бірінші кезеңінің пайдалануға берілу сәті өткен 2016 жылдың 16 желтоқсанына, яғни Тәуелсіздіктің 25 жылдық торқалы тойына тұспа-тұс келіпті. Ал екінші кезеңі алдағы наурыз айына белгіленген. Орталықта оның тұрғындарының әлеуметтік-психологиялық тұрғыдан өмірге икемделе білуінің барлық алғышарттары қаланған. Жетім балаларға арналған өзге әлеуметтік мекемелер мен құрылымдардан басты артықшылығы – бейнебір үйдегідей жайлы жағдайлар жасалған.
Біз орталықтан «Мейірім» десе, мейірім екен-ау деген ой түйіп шықтық.
Темір ҚҰСАЙЫН, «Егемен Қазақстан»
АҚТӨБЕ