Түнгі уақытта Көкшетаудағы көңіл көтеретін орындардың бірінде дабыл қағылып, автопатруль экипажы лезде әлгі дәмхананың алдына жетеді. Сол маңда жүрген қоғамдық тәртіпті бұзушы, полиция қызметкерлерінің ескертпесіне де қарамай, тіпті қол жұмсамақ та болыпты. Ақырында 33 жастағы ер кісі ұсталып, медициналық анықтама алу үшін наркологиялық зерттеуге жіберіледі. Зерттеу қорытындысы оның жеңіл түрдегі алкогольді ішімдік ішіп алғанын анықтаған. Енді орын алған оқиға бойынша ҚР ҚК 380-бабының 1-тармағына сәйкес (билік өкіліне қатысты күш көрсету) іс қозғалып, уақытша оқшаулау орнына қамалды. Қосымша сараптамалар тағайындалып отыр. Егер қылмысы толық дәлелденсе, онда ол 2000 айлық есептік көрсеткіш көлемінде, яғни 4 миллион теңге айыппұл төлеуі немесе екі жыл бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Әрине, ол мұндай қылмысқа алкогольді ішімдік ішіп алған соң ғана барып тұр. Есін жиған соң өкінер, бірақ жұртты біразға дейін әбігерге салған бұзақының жазасы да өз әрекетіне лайық екені анық.
Көшеде масаң жүріп бұзақылық жасау өз алдына, автокөлік руліне отырып, үлкен жолға шығып кеткен жүргізушілердің төндірер қаупі он есеге арта түседі десек қателеспейміз. Ағымдағы жылдың алты айында 9 жол-көлік оқиғасынан 3 адам қаза тауып, тағы 12-сі жараланыпты. Осыған орай шілденің 6-сы мен 9-ы аралығында Ақмола облысында «Салауаттылық бақылауы» атты жол-көлік апатының алдын алу шарасын өткізу нәтижесінде 70-ке тарта ақмолалық жүргізушінің рөлге масаң күйде отырғаны анықталды.
Бар-жоғы төрт күн ішінде жүргізілген алдын алу шараларының нәтижесінде 1265 жол жүру ережесі бұзылған. Соның ішінде 424 факті жылдамдықты арттыруға қатысты болса, қауіпсіздік белбеуін тақпаудың – 288, қалта телефонын пайдаланудың – 109, қарсы жолаққа шығып кетудің 1 фактісі және жаяу жүргіншілерге жол бермеудің 14 фактісі тіркелген. Бұл ретте 86 жаяу жүргіншіге де айыппұл салынғанын айта кетейік.
Жалпы, полиция қызметкерлері алкоголь адам ағзасына теріс әсер беріп, зейінін бұзатынын үнемі ескертіп келеді. Бірақ оған құлақ асқан жүргізуші болсайшы. Ішімдікке сылқия тойып алған жүргізушілер әр түрлі бұзушылықтарға: жылдамдықты арттыруға, тәуекелді басып озуларға барып, жол белгісі мен бағдаршам белгілерін де ескере бермейді.
Мысалы, 2 шілдеде ІІД ЖПҚ жол-патрульдік полициясы батальонының қызметкерлері Бурабай ауданының орталығы –Щучинск қаласына баратын жолдың бойында «ВАЗ-21099» маркалы авто көлікті тоқтатқан кезде, рульде отырған 1989 жылғы жергілікті тұрғынның алкогольді ішімдік ішкенін анықтаған. Тексере келгенде, ұсталған жүргізуші бұған дейін сот шешімімен 36 айға көлік құралын жүргізу құқығынан айырылғаны белгілі болды. Қазіргі таңда оның үстінен ҚР ҚК 346-бабының 1-тармағы бойынша (Алкогольдік, есірткілік және (немесе) токсикоманиялық масаң күйде көлік жүргізу, көлік құралын басқаруды сондай адамға берген немесе көлік құралын басқаруды сеніп тапсырған және көлік құралын жүргізу құқығынан айырылған адамның көлік құралын жүргізуі) қылмыстық іс қозғалды.
Жалпы, бір рет жүргізушілік құқығынан айырылған азаматтың көлік құралын басқарғаны үшін 500 АЕК көлемінде айыппұл салынатынын немесе 90 тәулікке дейін қамауға алынатынын ескерте кеткеннің артықтығы жоқ. Келтірілген мәліметтерге қарағанда, Ақмола облысы аумағында алкогольді ішімдік ішіп көлік жүргізудің 1200 фактісі тіркеліпті. Жол-көлік апатының алдын алу шараларын жүргізудің арқасында көптеген жайттар анықталып отыр. ІІД ЖПҚ қызметкерлерінің 30 маусым мен 2 шілде аралығында жүргізген тексерістерінің нәтижесінде жол ережесін бұзудың 818 фактісі тіркелген. Соның ішінде 41 адам көлікті масаң күйде жүргізген. Сондай-ақ, жылдамдық режімін арттырудың – 119, қауіпсіздік белбеуін тақпаудың – 218, қалта телефонын пайдаланудың – 69 және жаяу жүргіншіге жол бермеудің 12 фактісі тіркеліпті.
Бұл ретте апатты жағдайға соқтыра жаздаған 153 жаяу жүргінші де жауапкершілікке тартылғанын айта кеткен орынды. Бәрін айт та бірін айт демекші, рульге алкогольді ішімдік ішіп алып отырған барлық жүргізушіге қатысты материалдар жиналып, сотқа жолданды. Енді олар үш жылға дейін жүргізушілік құқықтарынан айырылады. Осылайша өздеріне ғана емес, айналасындағыларға да қасірет алып келуі ықтимал жүргізушілермен күрес әлі де жалғасатын болады.
Алайда, тек айыппұл салып немесе қамап ұстау арқылы жүргізушілерді тәртіпке шақыру қаншалықты ақылға қонымды. Осы арада жүргізушілік мәдениетін қалыптастыру үшін кешенді іс-шаралар қажет екені күмәнсіз.
Қорыта айтқанда, жалғыз полиция қызметі мәселені шешудің кілті болып табылмайтындығын түсінетін кез жетті. Қоғам болып күрескенде ғана ережені мойынсұнбайтын жүргізушілер аяқтарын тартатыны ақиқат.
Олай болса, талап бар жерде ғана тәртіптің болатынын ескерсек екен.
Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан»
Ақмола облысы