Халықаралық сот Гамбияның Мьянмаға қарсы ашқан «Аракандық мұсылмандарға қарсы геноцидті тергеу» ісіне қатысты шешім қабылдады. Шешімнің қорытындысы бойынша, сот Мьянманың қарсылығын қабылдамады.
Біріккен Ұлттар Ұйымының сот органы Халықаралық әділет соты жариялаған шешімде Мьянманың геноцид ісіндегі «юрисдикцияның жоқтығы» және «қабылдау» шарттарына қатысты қарсылықтары қабылданбағаны атап көрсетілді.
Мьянманың негізгі төрт себеппен сотқа берген қарсылықтарының үшеуі судьялар тарапынан бірауыздан қабылданбаған. Ал біреуі тек Қытай судьясының қарсылығына байланысты көпшілік дауыспен есепке алынған жоқ.
Сот Мьянманың Гамбия істі өз атынан емес, Ислам Ынтымақтастығы Ұйымының атынан қозғады деген қарсылығын жоққа шығарды. Геноцид қылмысы тікелей оған қарсы жасалмаса да, әрбір адам және мемлекет талап ете алатынын және бұл қылмыстың құрбаны болуы мүмкін екенін мәлімдеді.
Мьянма тарапының Гамбия 1948 жылғы геноцид Конвенциясына сәйкес оны сотқа бере алмайтыны туралы екінші қарсылығын да сот ескермеді. Сондай-ақ Сот шешімі геноцид конвенциясына жасалған ескертпенің сотқа жүгінуге кедергі болмағаны, Мьянманың үшінші қарсылығының да қабылданбайтыны айтылған.
Сонымен қатар халықаралық ұйым Мьянманың іс қозғалған кезде Гамбиямен арада ешқандай дау болмағаны туралы төртінші қарсылығын назарға алудан бас тартты. Екі мемлекет арасындағы өзара хат алмасу, БҰҰ тергеу комиссияларының есептері және БҰҰ Бас Ассамблеясының жарлықтары Мьянмадан келген аракандық мұсылмандарға қарсы қылмыстарды тергеуді және кінәлілерді жазалауды бірнеше рет атап өтті.
Халықаралық сот Гамбия берген сот ісінен бас тарту туралы шешім қабылдайды. Осылайша, Мьянманың рохинджа мұсылмандарына қатысты іс-қимылы 1948 жылғы геноцид Конвенциясын қаншалықты бұзатынын анықтамақ.
Естеріңізге сала кетсек, рохинджа мұсылмандарына қарсы этностық қудалау жүргені белгілі. 2012 жылы Араканда буддистер мен мұсылмандар арасында қақтығыстар болып, нәтижесінде мыңдаған мұсылман қаза тапты, жүздеген үйлер отқа оранды.
2016 жылы Мьянманың билік басына Аун Сан Су Чжи ханым келді. Көпшілік жаңа басшы ұзақ жыл бойы жалғасып келе жатқан қақтығысты тоқтатады деп күткен. Бірақ жаңа басшы бұл мәселеде қауқар көрсете алмады. Осылайша, 2017 жылдың 25 тамызында Араканда Мьянма әскері мен буддист ұлтшылдар жергілікті мұсылмандарға қысым көрсетіп, зорлық-зомбылық әрекетке барды. Ел билігі әскерилердің бұл әрекетін «ел тәуелсіздігіне қауіп төндіретін экстремистермен күрес» деп ақтаған еді.
БҰҰ мәліметіне қарағанда, 2017 жылдың тамыз айынан кейін Аракандадағы қысым мен қудалаудан қашып, Бангладешті паналағандар саны 900 мыңға жеткен. Халықаралық құқық қорғау ұйымдары жариялаған спутниктік суреттер жүздеген ауылдың қирағанын көрсетті.
Біріккен Ұлттар Ұйымы мен халықаралық құқық қорғау ұйымдары рохинджа мұсылмандарына қарсы зорлық-зомбылықты «этностық қудалау» немесе «геноцид» деп атады.
Жалпы, БҰҰ Халықаралық соты Екінші дүниежүзілік соғыстан бері әлемдегі үш оқиғаны – 1970 жылы Камбоджадағы мемлекеттік терроризмді, 1994 жылғы Руандадағы оқиғаны, 1995 Босниядағы Сребреница қырғынын – геноцид деп таныған.
Мадина АМАНБЕКҚЫЗЫ,
«Egemen Qazaqstan»