Оныншы маусым: Операдағы озық жетістіктер

Өнердің айшықты кеші

Өткен аптада аталған өнер ордасы X мерейтойлық маусы­мын әлемдік жұл­дыздардың қаты­суы­мен өткен сим­фониялық кон­церт­пен аяқтады. Айтулы кеште театр­дың бас дирижері, маэс­тро Алан Бөрібаевтың бағдарламасы ұсы­­нылды. Ең басты жаңалық – Ах­мет Жұбанов пен Ғазиза Жұба­нованың «Құр­манғазы» операсынан сюитаның премьерасы болды. Одан бөлек Антонин Дворжак пен Густав Малердің туындыларын тыңдап қайттық.

– Кешімізді Ахмет Жұбанов пен Ғазиза Жұбанованың «Құр­ман­ғазы» операсынан Сим­фо­ниялық сюитаның премьерасымен бастадық. Осылайша, біз өзі­міздің ұлттық өнерімізді қолдау – «Астана Опера» қызметінің бас­ты бағыттарының бірі екенін атап көрсетеміз. Ахмет Қуанұлы Құрманғазы туралы опера жазуды армандаған, бірақ үлгермеген. Өкінішке қарай, ол өмірден өткен­діктен, бұл туындыны оның қызы Ғазиза Ахметқызы аяқтады. Мен сюитаның концерттік нұсқасына осы­нау қуатты операдан бір­неше жарқын симфониялық үзін­діні таңдап алдым. Ғазиза Ахмет­қызының аспаптауы көркем, оркестр­дің соқпалы бөлігі кеңей­тілген. Том-том, бонго, маракас, қо­ңыраулар, вибрафон, ксилофон және басқа да соқпалы ас­паптар «Құрманғазыны» оркестрге лайықтауда айрықша колорит қосады. Одан бөлек атақты виолончельші Цзин Чжаомен бір­ге Антонин Дворжактың жау­һары – Виолончельге арналған концертін орындадық. Бұрын онымен Жапонияда жұмыс істедік. Әлемдік таланттың Ас­танада өнер көрсетуге шақыруымды қабыл алғанына қуаныштымын. Ал концерт пен театрдың мерейтойлық маусымын Малердің «Титан» атты ғаламат бірінші симфониясымен аяқтадық», дейді маэстро Алан Бөрібаев.

Сондай-ақ ол Густав Малердің шығар­машылығына бұрыннан ынтық болғанын атап өтті. «Театр­ға келген алғашқы жылдары оркестрмен Густав Малердің бар­лық симфониясын орындаймын деп мақсат қойдым. Густав Ма­лер – XIX ғасырдың соңындағы және XX ғасырдың басындағы ең ірі композиторлардың бірі. Оның симфонияларын орындау – әрдайым үлкен оқиға. Оның сим­фонияларының түгелге жуығы оркестрдің үлкен құрамына арнап жазылған, ал оларды орындау музыканттардан асқан шеберлікті талап етеді. Бұған дейін оның Екінші, Бесінші және Сегізінші симфония­сын орындадық. Осы­дан кейін барлығы неден бас­талғанын білу үшін оның бас­қаларға ұқсамайтын Бірінші симфониясын орындауымыз заңдылық. Оркестрмен бірге Ма­лердің барлық симфониялар топ­тамасының ортасына жа­қындап қалғанымызды сезіну біз үшін үлкен қуаныш болды», деді бас дирижер.

Әуезді кеште аты әлемге мәш­һүр виолончельші Цзин Чжао Қазақ­станда алғаш рет өнер көр­сетті. Талантты шебер кеш мазмұ­нының музыкалық құндылығы тереңде екенін атап өтті.

– А.Дворжактың Оркестр мен виолончельге арналған концерті, си минор – әлемдегі барлық виолончельшілер үшін айтулы концерттердің бірі. Мен үшін бұл туынды симфония, оркестр партия­сы – теңіз, ал виолончельдің жеке партиясы теңіздегі қайық тәрізді немесе оларды ғалам мен жұлдызға ұқсатамын. Концерт ор­кестрге керемет лайықталған. А.Дворжактың виолончельге ар­нал­ған концертіндегі секілді дәл мұндай оркестр­лік өңдеумен вио­лончельге арналған басқа бір­де-бір концерт жоқ. Аталған туын­дыда барлығы бар. Бұл ғала­мат, көркем, терең мағыналы және эмоционалды шығарма. Виолон­чельдің партиясы осынау ас­паптың мүмкіндіктерін мейлін­ше аша түседі. Бұл композиция шебер құрылған. Осы туындыны орын­даған сайын солистің мүм­кіндігі сыналады, – дейді Цзин Чжао.

Премьерадан гастрольге дейін

Биылғы маусым қандай жаңа­лықтар мен айтулы оқиғаларға толы болғанын ұмытқан жоқпыз. Жас та жасампаз елор­даның алып әшекейі саналған театр сах­­­насында асқақ өнерге талай мәрте куә болдық. Тамсандық та таң­дандық. Бірқатар айтулы премьералар ұсынылып, көрер­меннің көзайымына айналды. Атап айтсақ, 2022 жылдың ең көп талқыланған және көпшілік асыға күткен балет премь­е­расы «Күлбике». Туындыны «Ас­тана Опера» сахнасында С.Про­кофьевтің музыкасына хореограф Раймондо Ребек қойды. Сон­дай-ақ Балнұр Қыдырбектің «Қалқаман – Мамыр» ұлттық опера-балетінің премьерасы да үлкен резонанс туғызды. Биыл театр тағы екі премьера дайындады, олар – әлемдік хореография жауһары В.А.Моцарттың музы­касына И.Килианның «Кіші өлім» балеті мен Дж.Россинидің сирек орындалатын «Ал­жирдегі италиялық қыз» опера-буффасы.

Премьераларды гастрольдер тізбегі алмастырды: балет труппасы Мәскеу жұртшылығы алдында Кремль сарайы сахнасында өнер көрсетті. Қазақстан мен Ресей арасындағы дипломатиялық қа­тынастардың 30 жылдығы аясында қазақстандық ұжым Б.Асафьевтің «Бақшасарай бұр­қағы» спектаклін ұсынды.

Музыканы бағалайтын жандар да, әртістер де көптен күткен «Ас­тана Опе­ра» гастролі Алматыда 8-10 желтоқ­сан аралығында өтті. Театр алматылық кө­рерменге бір-бі­ріне мүлде ұқсамайтын екі бағдар­лама – Гала-концерт пен Дж.Вердидің «Реквиемін» ұсынды. Ал солистер театр хорының және Қа­зақ­станның еңбек сіңірген қай­­раткері Абзал Мұхитдиннің жетек­шілігіндегі симфониялық оркестрдің сүйемелдеуімен өнер көр­сетті. Одан кейін театр ұжымы Ба­куге жиналды. Ал Беларусь Үлкен театрын­да Джоаккино Рос­синидің «Жібек саты» опера-фарсын орындады. Бұл гас­троль XII Минск Рождестволық опера форумы аясында өткен еді. Солистердің вокалдық шеберлігі мен әртістігі, «Құрмет» орденінің кавалері Рус­лан Баймурзиннің жетек­ші­лігіндегі Камералық оркестр­дің нақышына келтіре дыбыс­тауы беларусьтік көрерменді таңғал­дырғаны сөзсіз.

 «Астана Опера» сахнасында гастроль­дік турмен қатар әлем­нің 14 елінен опера және балет жұл­дыздарын жинаған «Жі­бек жолы» халықаралық фестивалі өткені де есте. Бір айға жалғасқан асқақ өнер мерекесі көпшіліктің жадында жар­қын естеліктер қал­дырды. Мәдениет және спорт министр­лігінің қолдауымен ұйым­дас­ты­рылған фестиваль еліміздің мәдени өміріндегі айшықты оқиғалардың бірі ретінде тарихқа енді.

Биыл да труппа түрлі қала­лар мен елдерге гастрольмен бар­ды: мамырда опера труппа­сының Қарағандыдағы, балет труп­пасының Алматыдағы гас­трольд­ері өтті. Хор әртістері Поль­­шада өнер көрсетіп, Вар­ша­ва мен Белостокта өнерсүйер қауымның ыстық ықыласына бөленді. Әртістер халық­ара­лық байқаудан жүлделі бірін­ші орын алып келді, сондай-ақ қазақ музыкасының жеке кон­цер­тін берді. Артынша поляк жұрт­шылығының сұрауы бойын­ша қазақ музыкасының тағы бір кон­цертін өткізді. Жуырда Сло­вения тұрғындары қазақ балет әртіс­­терінің жарқын өнеріне куә болмақ.

Осы тұста скрипкашы Марат Бисен­ғалиевтің көптің жүрегін жаулаған жоба­сын да атап өтпеске болмайды. Мың му­­зыкант бір сәтте бір сахнада «Ұлы да­ла әуені» салтанатты одасын орында­ғанын тыңдаған жүрек ұмыта ма? Еске салсақ, премьера Мәдениет және өнер қыз­меткерлері күнін мерекелеу аясында өткен еді.

Кезек – жастардікі

Бұл маусымда академистер де елордалық көрерменді өздерінің сәтті сахналық жұмыстарымен бірнеше мәрте қуантып үлгер­ді. Биыл П.Чайковскийдің «Ио­ланта» операсының, ұлы компо­зитордың 150 жылдығына орай С.Рахма­ниновтың «Алеко» оп­ера­сының кон­церт­тік нұсқала­ры­ның премьерасы болды. Дж.Пуччинидің «Богема» операсы мен Дж.Россинидің «Ал­жирдегі италиялық қыз» опера­сының премьерасы Astana Opera Халықаралық опера академия­сын­дағы оқудың шешуші нүктесін қойды. Екі спек­такльге де академия солистері қатысты.

Бұдан бөлек, «Астана Опера» өскелең ұрпақтың сауатты дамуына көп көңіл бөледі. Он жылдан бері «Астана Опера» қабыр­ғасында Балалар театр студиясы жұмыс істейді. Оның оқушылары бас сахнада өз өнерлерін кәсіби әртістермен бірге көрсетіп жүр. Ал былтыр «Астана Опера» театрлық қолөнер студиясын ашты. Балалар киім үлгілеуден бастап, ағашқа өрнек салуға дейін әркім өз сыныбына зор ынтасымен барып жүр. Осы балалардың ішінде біреу болмаса, біреуі кәсіби өмірлерін «Астана Операмен» байланыстыруы әбден мүмкін. Сондай-ақ осы жылдан бастап театрда ба­лаларға ғана емес, ересектерге де театрлық қолөнерді үйрете бастады. Енді ниет білдірген кез келген жан жасына қарамастан театр қыз­меткерлері қатарындағы тәжірибелі ұстаздардың жетекші­лігімен өзде­рінің шығармашылық әлеует­те­рін ашып, айрықша дағды­ларды меңгере алады.

Кәсібилік кез келген өнер ада­мына тәжірибемен келеді. Осы мақсатта театрда шеберлік сағат­тары жиі ұйымдастырылып тұрады. Оның ішінде атақты опера орындаушысы әрі вокал бойынша коуч Анна Вандидің (Италия) шеберлік сағатын, балет труппасының Франциядан келген шебер Янник Бокуинмен кездескенін ерекше айтуға болады. Маусым бойы елордалық сахнада талай шетелдік әртістер өнер көрсетті: оңтүстіккореялық опера әншісі Суми Чо, португалиялық әнші Сюзана Гашпар, дүниежүзінде сұранысқа ие флейташы Андреа Гриминелли (Италия), италиялық дирижер Джузеппе Акуавива, Мариинский театрының солисі Ахмед Агади, Беларусь Үлкен театрының жұл­дыздары Дми­трий Уксусников пен Люд­­мила Хитрова, Александр Михнюк (Беларусь), Дарья Горожанко (Украина), Константин Бржинский (Ресей), Ован­нес Айвазян (Арме­ния), Оксана Крама­рева (Украина – Германия), Либуше Санто­рисова (Чехия), Дарья Сузи мен Хавьер Качейро Алеман (Германия) және тағы басқалары.

 Фестивальдер шеруі

Биыл қаңтарда театр «Астана Опера» дирижері, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Абзал Мұхитдин ұйымдастырған фестивальдер топтамасын өткізуді бастады. Мәдени іс-шаралар тізбегі төрт айға жалғасты. Астаналықтарға Жапония, Моңғолия, Израиль мен Эстониядан дирижерлер ша­қырылған Вена классикасының фестивалі ұсынылды. Бұл фес­тивальде театр оркестрі классицизм дәуірінің жауһарларын орын­дап, шеберлік пен жоғары кәсіби­ліктерін көрсетті.

«Рахманинов трибьют» деген атаумен тағы бір фестиваль классиктің 150 жылдығына арналды. Оған АҚШ-тан, Еуропа мен Қазақстаннан атақты орындаушылар қатысты. Сондай-ақ асқақ өнер жанкүйерлері 12-27 сәуір аралығында «Астана Опе­раның» Мәрмәр, Камералық және Үлкен залдарында өткен Барок­ко-фестивальдің мазмұнды бағдар­ламасын тамашалады.

Айта кетейік, мерейтойлық мау­­сым­ды Мәдениет және спорт минист­р­лігінің қолдауымен өткен «Опералия» халықаралық фес­тивалі қорытындылады. Оған Барсег Туманян (Армения), Лаура Ве­реккья, Диего Каваццин, Иза­бель дель Паоли (Италия), Бадрал Чулуун­баатар (Моңғолия), Сед­жун Ан (Корея), Мунзифа Исоева (Тәжік­стан), Альфия Кари­мова (Баш­құрт­стан), Айбек Сара­лаев (Қыр­­ғызстан), Абосхон Рахма­тул­лаев (Өз­бекстан), Коки Янг (Қы­тай) қатысты.