Қазақстанның рекордтық астығы

Ел диқандары биыл бұрын-соңды болып көрмеген 25 миллион тонна межені бағындырмақ

Кеше Премьер-Министр Кәрім Мәсімовтің төрағалы­ғы­мен Үкіметтің селектор­лық режімдегі отырысы болып өтті. Онда ел тілегі егін үстіне ауған бүгінгі шақтағы ең маңызды мәселе – егін ора­ғын ойдағыдай аяқтау және биылғы бітік өскен егіннің мол астығын шығынсыз сақ­тау шаралары тал­қы­ланды.

Отырыстың күн тәртібіндегі осы бір көкейкесті мәселе бойын­ша Ауыл шаруашылығы ми­нистрі Асылжан Мамытбеков баяндама жасады. Баяндамашының ай­туынша, биылғы жылы диқан қауымының алдында 16,2 миллион гектар дәнді дақылдар егіс­ті­гі­нің орағын өткізу міндеті қойыл­ған болатын. Қазіргі күнге дейін республикамызда 12,8 миллион гектар алқаптың астығы басты­рыл­ған. Бұл барлық дәнді да­қыл­дар егістігі көлемінің 79 пайызын құрап отыр. Астық сақтау орын­дарында қазірдің өзінде 20,2 миллион тонна астық жинақталды. Яғни, орылған егіннің әр гек­та­рынан 15,8 центнерден астық бастырылған. Ал егіннің ең бітік шыққан аймақтарында орақ нау­қаны енді басталып отыр­ған­дық­тан алдағы уақытта гектар шы­ғымы бұдан да артық болады деп күтілуде. Мамандардың болжамы бойынша, астықты өңірлер таяу күндерде Отанның құт қам­ба­сы­на тағы да 5 миллион тоннадан астам дән құймақ. Бұл биыл Қазақстанда бұрын-соңды болып көрмеген 25 миллион тонна ас­тық бастырылады деген сөз.

Министрдің мәлімдеуінше, Жам­­был және Оңтүстік Қазақ­стан облыстарында бидай мен арпа жинау толық аяқталған. Ал Ба­тыс Қазақстан, Павлодар, Шығыс Қазақстан және Алматы облыс­та­рын­да орақ аяқталуға жақын. Ен­ді­гі астық үшін күрес еліміздің ең астықты өңірлерінде жал­ғас­пақ.

Биылғы жылғы ораққа ауыл­ша­руашылық еңбеккерлері ерекше дайындықпен келді. Орақ нау­қаны басталар қарсаңда ауыл­ша­руа­шылық техникалары 98 пай­ыз­дық дайындық сапына қойыл­ды. Үкімет шешімімен ауылша­руа­шылық тауар өндірушілерін (АШТӨ) жеңілдікті баға бой­ын­ша жанар-жағармаймен қамта­ма­сыз ету мәселесі ойдағыдай ше­ші­ліп, АШТӨ-ге әрбір литрі 77 теңгеден 405 мың тонна жанар-жағар май босатылды. Бұл орташа сауда бағамынан 15 теңге тө­мен көрсеткіш. Негізгі астықты об­­лыстарда қыркүйектің 3-ші онкүндігінде және қазан айының басында ораққа қатысты қауырт жұмыстар орын алатындықтан бұл өңірлерге бөлінген жанар-жа­ғармай мөлшері жетпейтін сыңай­лы. Сондықтан жақында Үкімет басшысының шешімімен қосым­ша Ақмола облысына 12,7 мың тонна, Қостанай облысына 10,3 мың тонна, Солтүстік Қазақстан облысына 17,2 мың тонна жеңіл­дікті бағамен жанар-жағармай бөлу туралы шешім қабылданды. Селекторлық кеңес барысында осы аталған өңір басшылары бұл көмек үшін Премьер-Министрге шынайы алғыстарын білдірді.

Бүгінгі таңда Қазақстан ди­қан­дары үшін ең басты мәселе жомарт жер берген осы бір мол игілікті ойдағыдай іске жаратып, рекордтық астықты дер кезінде кептіру және сақтау болып отыр. Қазір республикамызда арнайы ли­цензиялары бар 217 астық қа­был­дау пункттері (АҚП) бар. Олар­дың қуаты 13,6 миллион тон­на астық сақтауға арналған. Оны­мен қоса ауылшаруашылық құрылымдарының қосымша 8,9 миллион тонна астық сақтауға арналған қоймалары бар. Яғни, республикамыздың қазір 22,5 миллион тонна астық сақтау мүмкіндігі бар. Сонымен бірге, АШТӨ-лер асфальтталған алаң­дар мен уақытша астық сақтауға лайықталған арнаулы орындарда тағы да 2,5 миллион тонна астық сақтауға қабілетті. Яғни, қолда бар астық сақтау қоймаларын тиімді пайдаланатын болсақ, би­ыл­ғы рекордтық астықты ешбір шығынсыз алдағы жылдарға жет­кізуге мүмкіндік толық жетеді.

Негізгі астықты өңірлердегі АҚП-ларды босату мақсатында биылғы орақ қарсаңында 500 мың тонна тауарлы астықты сол­түстік өңірлерден еліміздің басқа өңірлеріне тасымалдау туралы шешім қабылданған болатын. Оның ішінде Ақмола облысынан 151,4 мың тонна, Қостанай обы­лы­сынан 165,5 мың тонна, Сол­түстік Қазақстан облысынан 183,1 мың тонна астық тасы­мал­дау көзделінген. 27 қыркүйекке дейінгі дерек бойынша 174,7 мың тонна астық басқа өңірлерге ауыстырылған.

Еліміздің ішкі қажетін толық өтеу үшін 9 миллион тонна астық қажет. Олай болатын болса, елі­міздің биылғы экспорттық әлеуе­ті 10 миллион тоннадан асып жы­ғылайын деп тұр. «Қазақстан те­мір жолы» АҚ-тың деректері бой­ынша, 2010-2011 маркетинг­тік жылы, яғни 2010 жылдың 1 шілдесінен 2011 жылдың 1 шіл­десіне дейін астыққа шаққандағы ұн экспортын қосып есептегенде, 6 миллион тонна астық экс­порт­талған. Ал биылғы маркетингтік жылда 972 мың тонна астық экс­портталды. Алдағы уақытта елі­міз­дің биылғы бітік егінінен Ор­та­лық Азия мемлекеттеріне, Ауған­­станға және Иранға 6 миллион тонна астық экспортталады. Үсті­міз­дегі жылы астық экс­порт­таушыларды қолдау мақса­тын­да «Центр транспортных услуг» АҚ арқылы көлік шығын­дары үшін субсидия бөлу тетіктері қарас­ты­рылған. Осы мақсат үшін биылғы жылы «Қазақстан темір жолы» АҚ және басқа та­сымалдау ұйымдарына 5 миллиард теңге, 2012 жылы 10 миллиард теңге қаржы бөлу қарас­ты­рылған. Бұл Ресей Федерациясы және Қытай арқылы астық та­сымалдайтын экспорттаушы­лар­дың тасымал шығынын жабуға арналған.

Биылғы жылы «Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ тарапынан астық тасымалдауға арналған вагондар бөлуде кідіріс болған жоқ. Қазір «Қазақстан темір жолы» АҚ қарамағында астық тасымал­дайтын 5219 вагон бар. Бұл вагондар айына 400-500 мың тонна астық тасымалдауға мүмкіндік береді. Бірақ биылғыдай рекорд­тық астық алынған жылы бұл көлем де аздық еткелі отыр. Осы­ған орай «Қазақстан темір жолы» АҚ Ресей Федерациясына 5 мың бірлікке дейін астық таситын вагондарды жалға алмақ. Қазірге дейін 700 вагон елімізге келіп жетті.

Биыл «Азық-түлік келісім-шарт корпорациясы» ҰК» АҚ АШТӨ-лерді қолдау мақсатымен 5 миллион тонна астық сатып алуды көздеп отыр. Коммер­ция­лық мақсатта сатып алынатын бұл астықтың әрбір тоннасы 25 мың теңгеден айналмақ. Бұл ша­ғын және орта тауар өндіру­ші­лерді қолдауға арналған тиімді шара болып табылады. 2011 жылдың 27 қыркүйегіне дейін кор­порация 1,3 миллион тонна астық сатып алу бағдарламасына 32,4 миллиард теңге қаржы бөлді.

2012 жылдың көктемгі егісі үшін ауылшаруашылық құры­лым­дарына 2,3 миллион тонна тұқым қажет болса, 26 қыр­күйек­тегі дерек бойынша АШТӨ-лер 2 миллион тонна тұқымды қамбаға құйған. Үстіміздегі жылғы 23 қыркүйектегі мәлімет бойынша, елімізде 16,4 миллион тонна шөп дайындалған. Бұл 2010 жылдың сәйкес мерзімімен салыстырған­да 2 миллион тоннаға артық. Биыл ауылшаруашылық еңбеккер­лері 1,5 жылдық жем-шөп қорын дай­ындауды көздеп отыр.

Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ.