Кешегі кеңес заманында «Келес» кеңшарының (қазіргі Қошқарата ауылдық округінің) орталығы – Бесқұбыр ауылында ақын ескерткіші орнатылып, оның есімі мәдениет үйіне берілген болатын. Алайда тәуелсіздік жылдарында бұл атау ескерусіз қалып отыр. Келес ауданында Ұшқын деген атау бір емес, екі рет кезігеді. Оның біреуі ауылдық округ болса, екіншісі – елді мекен.
Осы екеуін шатастырмау үшін әрі ақын туған ауылға Тоқаш Бердияровтың есімін беру мәселесі қаншама рет көтерілгенімен, әлі күнге дейін сиырқұйымшақтанып, сағызша созылып, шешімін таппай келеді. Тоқаң бақилыққа аттанғаннан кейін 70 және 90 жылдық мерейтойлары кеңінен атап өтілді. Оның алғашқысында арқалы ақынның құрметіне халықаралық деңгейдегі мүшәйра мен спорт жарысы өткізілді. Кейінгісінде алматылық ақын Болат Шарахымбайдың құрастыруымен Тоқаш Бердияровтың «Адыраспан» атты таңдамалы жыр жинағы мен арқалы ақын туралы «Көке» деп аталатын естеліктер жинағы шығарылды. Алайда түрлі себептермен 80 жылдық мерейтойы аталмай қалды. Ал биыл Тоқаңның бақилық болғанына 30 жыл толып отыр.
Осы орайда арқалы ақын есімін еншілеген №127 жалпы орта мектеп ұжымында қалыптасқан жақсы бір дәстүрді тілге тиек ете кетпесек болмайды. Олар жыл сайын Тоқаңның жарық дүниеге келген және бақилық болған күндерін елеусіз, ескерусіз қалдырған емес. Шама-шарықтарына қарай атап өтіп келеді. Волейболдан жарыс ұйымдастырады. Қажет болған жағдайда аудан, облыс көлемінен қадірменді қонақтар шақырып, олардың ақын туралы толғаныстарын тыңдайды. Тоқаңның асқақ рухына Құран бағыштап, өздерінің дәм-тұзын ұсынады. Аталмыш білім ордасын ұзақ жылдар бойы басқарған білікті басшы Бүбізина Тұрымбетова осындай жақсы үрдісті берік ұстанып келгеніне қалайша сүйсінбессің. Оның осы бір сауапты тірлігін айрықша ілтипатпен тілге алғанымыз жөн. Енді ол зейнеткерлікке шыққаннан кейін қазіргі мектеп директоры Ержан Юсупов та сол жолды сеніммен жалғастырады деген үміттеміз.
Өкінішке қарай, кейінгі кездері ақын есімін ұлықтау шаралары ұмыт қалған сыңайлы. Олай дейтініміз, арман қала – Астананы айтпағанда жарты өмірін өткізген, сауық-сайран салып, қызығы мен шыжығын қатар көрген ару Алматының өзінде Тоқаш Бердияровтың атында мектеп не көше, яки оған арнап орнатылған ескерткіш жоқ. Ақын тұрған үйге мемориалдық ескерткіш тақта орнатылмаған. Мұндайды шырайлы Шымкент шаһарынан да іздеп таба алмайсыздар. 1995 жылы қоңыр күзде арқалы ақынның 70 жылдық мерейтойында арнайы баяндама жасаған белгілі жазушы Мархабат Байғұттың: «Шымкентте Тоқаш Бердияровтың атына көше берілетін болды!» – деп жалпақ жұрттан сүйінші сұрағаны жадымызда. Бірақ, ол да аяқсыз қалды. Оны айтасыз, өзі туып-өскен алақандай ауылға да ақын атын қоя алмай, әлде қия алмай отырмыз ғой. Осы орайда Тоқаңның көзін көрген, кітаптарын шығарған айтулы ақын, Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы Ұлықбек Есдәулет, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдері – Бауыржан Байбек пен Ғабидолла Әбдірахымовтың тарапынан бұл өткір де өзекті мәселеге қозғау салынып, ізгілікті де игілікті іс-шаралар қолға алынса екен дейміз.
Құттыбай ҚАЛЫБАЕВ, ақын
Түркістан облысы,
Келес ауданы