Грек-рим күресі – 5 жүлде
Даңқты балуан, білікті бапкер Бақтияр Байсейітов жетекшілік ететін Қазақстанның грек-рим күресі шеберлері Азия чемпионатын 1 алтын, 1 күміс және 3 қола медальмен қорытындылады. Бірлескен күрес әлемінің (UWW) бекіткен ережесіне сай жерлестеріміз жалпыкомандалық есепте үшінші орынға табан тіреді. Ал жүлделердің сапасы мен саны жағынан Иран, Оңтүстік Корея және Өзбекстан құрамалары алдымызды орап кетті.
Осы орайда Олимпия ойындары және лицензиялық турнирлерге даярланып жатқан еліміздің бетке ұстар балуандардың біразы айтулы додаға қатыспағанын айта кетуміз керек. Мәселен, Нұр-Сұлтанда өткен әлем чемпионатында жеңіс тұғырына көтерілген Мейрамбек Айнағұлов пен Алмат Кебісбаев Нью-Делиде бой көрсеткен жоқ. Тәжірибелері әбден толысқан Нұрмахан Тінәлиев пен Асхат Ділмұхамедов те Үнді еліне келмеді. Егер сол саңлақтар құрама сапында болғанда көрсеткішіміздің едәуір жоғары болатыны сөзсіз. Десек те «болары болып, бояуы сіңгеннен» соң байбалам салудың еш қажеті жоқ деген ойдамыз. Егер былтырғы Азия біріншілігінде біздің балуандар бас жүлдеге қол жеткізе алмағанын ескерсек, биылғы нәтижеге көңіліміздің толғаны анық.
Сары құрлықтың саңлақтары жиналған жарыста Қазақ елінің әнұранын шырқатуға 77 кило салмақтағы Темірлан Шадукаевтың күш-жігері мен қарым-қабілеті жетті. Жастар арасында әлем біріншілігінің жеңімпазы, 23 жасқа дейінгі балуандар арасындағы әлем чемпионатының қола жүлдегері атанған дарынды балуан осы додаға тамаша бабында келген екен. Ширек финалда ирактық Хуссейн Әлбидханды, жартылай финалда иорданиялық Сұлтан Әли Дәменді және финалда ирандық Пижман Поштамды айқын басымдықпен ұтқан Темірлан алтын тұғырдан қол бұлғады.
Темірланның жеңісті жолын жалғастыруға 72 кило салмақтағы Ибрагим Магомадовтың тамаша мүмкіндігі болды. Бастапқыда қос қарсыласын еш қиналмай жеңген отандасымыздың ирандық Әмин Кавиянинежадқа әлі жетпеді.
Былтыр Нұр-Сұлтанда өткен әлем чемпионатында күміс медальды мойнына іліп, барша қазақ жанкүйерлерін қуантқан Қорлан Жақанша (55 кило) сары құрлық біріншілігінде қола жүлдені қанағат тұтты. Ширек финалда ол өзбекстандық Жасурбек Ортакбоевтан ойсырай ұтылып, үшінші орын үшін тартыста таиландтық Сахатсават Пхуангкеоның тас-талқанын шығарды. Әрине бұл көрсеткішке «Қорланның көңілі толды» деп айта алмаймыз. Сонымен қатар Азамат Құстыбаев (87 кило) пен Мансұр Шадукаевқа да (130 кило) дәл сол белес бағынды.
Үшінші орын үшін сайысқа түскен Айдос Сұлтанғали (60 кило), Ернұр Фидахметов (63 кило) және Евгений Поливадовқа (72 кило) шешуші тұста ынта мен жігер жетіспеді. Ал Әділхан Сатаев (67 кило) пен Әлімхан Сыздықов (97 кило) алғашқы айналымда сүрінді.
Тағы бір айта кетерлігі, Нью-Делиде 63 кило салмақ дәрежесінде Өзбекстанның туы астында өнер көрсететін қазақтың ұлы Елмұрат Тасмұратов бас жүлдені олжалады. Ол қарсы келгендердің барлығын қоғадай жапырды. Балуандық өнерде беделі зор Қазақстан, Үндістан және Иран елінің өкілдерін оп-оңай еңсерді. Осылайша өзінің спорттық мансабында Елмұрат бесінші рет Азия чемпионы атанды.
Биылғы Азия чемпионатында небәрі сегіз мемлекеттің грек-рим күресі шеберлеріне жүлделі орындар бұйырды. Жеңіс тұғырына көтерілгендер қатарында Иран (5 алтын+1 күміс+4 қола), Оңтүстік Корея (1+4+0), Өзбекстан (1+2+3), Қазақстан (1+1+3), Үндістан (1+0+4), Жапония (1+0+0), Қырғызстан (0+2+3) және Тәжікстан мен Ирактың (0+0+1) өкілдері бар.
2020 жылғы Азия чемпиондары: 55 кило – Пуя Насерпур (Иран), 60 кило – Кеничиро Фумита (Жапония), 63 кило – Елмұрат Тасмұратов (Өзбекстан), 67 кило – Хансу Рю (Оңтүстік Корея), 72 кило – Әмин Кавиянинежад (Иран), 77 кило – Темірлан Шадукаев (Қазақстан), 82 кило – Махди Ибрахими (Иран), 87 кило – Құмар Сунил (Үндістан), 97 кило – Мохаммадхади Сарави (Иран) және 130 кило – Әмин Мирзазаде (Иран).
Дерекке жүгінсек: 1993-2020 жылдар аралығында Қазақстанның грек-рим күресі шеберлері Азия чемпионатында 25 мәрте күш сынасты. Сол кезден бері біздің балуандар 37 алтын, 32 күміс және 52 қола медальды олжалады. Барлығы – 121 жүлде. Осы толағай табысының арқасында жалпы отандастарымыз командалық есепте 15 мәрте үздік үштіктің қатарынан көрінді. Тарқатып айтсақ, алты рет – бірінші (1995, 2003, 2004, 2005, 2006, 2014), бес рет – екінші (1993, 1996, 1997, 2009, 2016) және төрт рет – үшінші (2011, 2012, 2013, 2018) орындарды иеленді.
Еркін күрес – 6 жүлде
Кезіндегі сақа спортшы Әсет Серікбаев баптаған жігіттер Азия чемпионатының алғашқы күнін үш қоламен қорытындылағанда көңіліміз кәдімгідей құлазып қалды. Себебі осы жарысқа кіл мықтыларды әкелген Қазақстан құрамасынан біз керемет нәтиже күттік. Әсіресе әлем чемпионатының екі дүркін жүлдегері, Азия чемпионы Нұрислам Санаев (57 кило) сәтсіздікке ұшырайды деп еш күтпедік. Бастапқы бәсекелерде Ирак пен Иран балуандарынан басым түскен ол шешуші тұста үндістандық Құмар Рави мен жапониялық Юки Такахашиден ұтылып, елге еңсесі түскен күйде оралды. Сол секілді тәжірибелі Ғалымжан Өсербаевтың да (79 кило) асығы алшысынан түспеді. Қырғызстандық Арсалан Будажапов пен ирандық Әли Бақтияр Савадкоухиге жол берген қандасымыз жеңіс тұғырына көтеріле алмады.
Өзінің спорттық мансабында Азия чемпионатында үш алтын және үш қола медальды иеленіп, дүниежүзілік додада екі рет жүлдегерлер қатарынан көрінген Дәулет Ниязбековты (65 кило) бұл жолы 2018 жылғы әлем чемпионы, жапониялық Такуто Отогуро тоқтатты. Одан кейін Ниямбордж Батулгадан басым түскен Дәулет қола медальды еншіледі.
Мейіржан Әшіров (70 кило) пен Әлішер Ерғалидің (97 кило) Иранның апайтөстеріне әлдері жетпеді. Есесіне үшінші орын үшін тартыста екеуі де өз қарсыластарының аяқтарын көктен келтірді. Мейіржан үндістандық Невен Невенді, ал Әлішер қырғызстандық Магомед Мұсаевты жолдан ығыстырды.
Жарыстың екінші күні жерлестеріміз жасындай жарқырады. Спорт кешеніне жиналған мыңдаған жанкүйер Данияр Қайсановтың өнеріне тамсанып, құлшына қол соқты. 74 кило салмақта өнер көрсеткен қандасымыз алғашында ирактық Карам Шәкір Махмұт (10:0) пен жапониялық Дайши Такатаниді (9:4) тізе бүктірсе, ақтық сында боз кілем иесі Житендер Житендерді (3:1) жеңді. Сөйтіп Данияр қатарынан екінші рет Азия чемпионы атанды.
Алыптармен айқасқан Юсуп Батырмұрзаев (125 кило) тәжікстандық Фархад Анақұлов, үндістандық Сатендер Сатендер және ирандық Парвиз Хадибасманиды бас көтертпей ұтты. Финалда оның жолы Моңғолияның мықтысы Худербулга Дорджхандпен қиысты. Бұл бәсекеде де Юсуп қарсыласына соқыр ұпай ұстатпады. Осы айқын жеңісінің арқасында Батырмұрзаев Азияның теңдессізі деп танылды.
Үшінші орын үшін тартыста Азамат Дәулетбеков (86 кило) пен Илисхан Чилаев (92 кило) Өзбекстанның өкілдерімен күресті. Азамат Иса Шәпиевке есе жіберсе, Илисхан Аджинияз Сапарниязовқа сан соқтырды.
Нью-Делидегі Азия чемпионатында Қазақстанның еркін күрес шеберлері 2 алтын және 4 қола медальды олжалап, командалық есепте үшінші орынға табан тіреді. Көш басында – Иран. Парсы елінің өрендері 2 алтын, 2 күміс және 4 қоланы қоржынға салды. Үшінші орында – Жапония. Күншығыс елінің өкілдері 2 алтын, 1 күміс және 4 қоланы иемденді. Одан кейінгі сатыларға Қырғызстан (2+0+2), Үндістан (1+4+2), Жапония (1+1+3), Өзбекстан (1+0+1), Тәжікстан (0+2+1), Моңғолия (0+1+1) және Оңтүстік Корея (0+0+1) жайғасты.
2020 жылғы Азия чемпиондары: 57 кило – Кумар Рави (Үндістан), 61 кило – Ұлықбек Жолдошбеков (Қырғызстан), 65 кило – Такуто Отогуро (Жапония), 70 кило – Ілияс Бекболатов (Өзбекстан), 74 кило – Данияр Қайсанов (Қазақстан), 79 кило – Арсалан Будажапов (Қырғызстан), 86 кило – Шутаро Ямада (Жапония), 92 кило – Мұхаммадджавад Ебрахими (Иран), 97 кило – Моштаба Голейж (Иран) және 125 кило – Юсуп Батырмұрзаев (Қазақстан).
Дерекке жүгінсек: 1993-2020 жылдар аралығында Қазақстанның еркін күрес шеберлері Азия чемпионатында 25 мәрте бақ сынады. Сол кезден бері 19 алтын, 23 күміс және 37 қола медальды олжалады. Барлығы – 79 жүлде. Ең үздік нәтижеге жерлестеріміз 2006 жылы қол жеткізген еді. Алматыда өткен байрақты бәсекеде бес жүлде (3 алтын+2 қола) алған Қазақстан құрамасы жалпыкомандалық есепте бірінші орынды иеленді. Одан бөлек, екі рет – екінші (2016, 2019) және бес рет – үшінші (2010, 2014, 2017, 2018, 2020) сатыға жайғасты.
Әйелдер күресі – 8 жүлде
Әйелдер күресі жарысында әдеттегідей Жапонияның жұлдыздары шашаларына шаң жұқтырмады. Күншығыс елінің бес аруы алтыннан алқа тағынса, үшеуі күміс медальды мойнына ілді. Үнді елінің сұлулары 3 алтын, 2 күміс және 3 қоланы қоржынға салды. Үшінші сатыға Қазақстан құрамасы жайғасты. Біздің қыздардың еншісінде – 2 алтын, 1 күміс және 5 қола жүлде. Әрине жерлестеріміз үшін бұл – керемет нәтиже. Олай дейтініміз, жарыс жолына шыққан 10 спортшымыздың сегізі жеңіс тұғырына көтерілді. Бұған дейінгі Азия біріншіліктерінің бірде-біреуінде дәл осындай толағай табысқа қолымыз жетпеген еді.
Үндістанда 53 кило салмақтағы Татьяна Аманжол-Ахметова мен 72 кило салмақтағы Жәмила Бақбергенова Қазақ елінің әнұранын шырқатып, барша жанкүйердің алғысына бөленді. Екеуі де финалда Жапонияның балуандарын ұтты. Татьяна әлемнің екі дүркін чемпионы және екі дүркін күміс жүлдегері, Азия біріншілігінің жеңімпазы Маю Мукаданы қос жауырынымен жерге қадаса, Жәмила Мэй Шиндоны шаң қаптырды.
Ақтық айқасқа дейін алқынбай жеткен Аяулым Қасымова (62 кило) шешуші тұста жапониялық Юкако Каваидың осал тұсын таба алмады. Нәтижесінде, қазақ қызы күміс медальды иеленді. Ал Валентина Исламова (50 кило), Марина Зуева (55 кило), Алтынай Сатылған (57 кило), Мадина Бақбергенова (59 кило) және Эльмира Сыздықова (76 кило) қола жүлдеге қол созды.
2020 жылғы Азия чемпиондары: 50 кило – Михо Игараши (Жапония), 53 кило – Татьяна Аманжол-Ахметова (Қазақстан), 55 кило – Пинки Пинки (Үндістан), 57 кило – Рисако Каваи (Жапония), 59 кило – Сарита Сарита (Үндістан), 62 кило – Юкако Каваи (Япония), 65 кило – Наоми Руике (Жапония), 68 кило – Дивиа Какран (Үндістан), 72 кило – Жәмила Бақбергенова (Қазақстан) және 76 кило – Хиро Сузуки (Жапония).
Дерекке жүгінсек: Әйелдер күресінен Азия чемпионатының тұсауы 1996 жылы кесілді. Сол кезден бері айтулы жарыстың жалауы 23 мәрте желбіреді. Сол байрақты бәсекелерде Қазақстан құрамасы 13 алтын, 15 күміс және 40 қола медальды олжалады. Барлығы – 68 жүлде. Сары құрлықтың барлық мықтылары бас қосқан дүбірлі додалардың жалпыкомандалық есебінде біздің аруларымыз алты рет (2007, 2009, 2010, 2012, 2014, 2020) үздік үштіктің қатарына қосылды.
