Ең қысқа әңгіме • 20 Қараша, 2020
Қырандар хикаясы (этнографиялық этюдтар)
Халқымыздың ежелден келе жатқан бір өнері – құсбегілік. 1253-1255 жылдары қазіргі қазақ даласын көктей өтіп, шығысқа сапар шеккен еуропалық саяхатшы Гильом де Рубруктің күнделік жазбасында: «Көшпенділер бүркіт, сұңқар сияқты аңшы құстарды көп ұстайды. Оларды қолдарына отырғызып аң аулайды» десе, итальялық жиһанкез Марко Поло жазыпты: «Ұлы ханның (Құбылайды айтады) Баян және Минған атты ағайынды бектері бар. Халық оларды «Құсбегі» деп атайды. Себебі, олар ханның қол астындағы 20 мың құсбегілер мен аңшыларды басқарады. Минған басқарған 10 мың адам қызыл түсті киім киіп, Баян бастаған 10 мың адам көк түсті киім киіп, ханмен бірге саятқа шығады. 10 мыңдықтың 2 мыңы аңшы иттерді жетектеп жүреді. Екіге бөлінген аңшы-құсшылар күншілік жерден шеңбер жасап аң-құстарды қыспаққа түсіреді. Дәл осы сәтті көру керемет тамаша әсер береді» дейді. Көптеген этнограф зерттеушілер саятшылық Орталық Азияда пайда болып, кейін әлемнің басқа жерлеріне тараған дейді. Атап айтқанда, Шығыс Қазақстан жеріндегі «Шілікті» қорғанынан: басы артына қайырылған шеңгелі мен көзі перуза тастармен көркемделген 36 дана бүркіт тәрізді құстың құйма қапсырмасы табылса, Өскемен қаласының маңынан табылған Құрық қорғанынан (б.д.д ІV-ІІ ғ.ғ) мәйітпен бірге жерленген төрт бүркіттің қаңқасы шықты. Сол сияқты, ХVІ ғасырдың соңында қабылданған «Жеті жарғы» жорасында: «Қыран құсты өлтірген адам олардың иесіне бір құл немесе күңнің құнын төлесін» деген бап бар. Осы орайда, ел ішінде айтылып, бүгінге жеткен қыран құстар жайлы хикаяларды ұсынып отырмыз.
Оқиға • 18 Қараша, 2020
64 мың Грузин футболшысы Годердзи Махарадзе 1996 жылы 26 мамырда 8 сағат 12 минут 25 секунд бойы 64 мың рет допты жерге түсірмей басымен қақпақылдап (жонглер) Гиннестің рекордтар кітабына енген.
Оқиға • 18 Қараша, 2020
Өткен ХХ ғасырдағы әлем спортының жарық жұлдыздарының бірі – диск лақтырудан екі дүркін Олимпиада чемпионы Нина Аполлоновна Понаморева.
Кәсіпқой бокс • 18 Қараша, 2020
Мұхамед Әли боксқа қалай келген?
Кәсіпқой бокс тарихында аты мәлім қара түсті боксшылардың көбі дерлік бала кезінде жанжалға бейім, тіпті қылмысқа да тартылып үлгергенін байқаймыз. Ал бала Кассиус Клей орта мектепте сабақ үлгерімі жақсы, тиянақты, тәртіптілігімен көзге түскен. Ендеше бұл баланы боксқа итермелеген құдірет не?
Руханият • 18 Қараша, 2020
Көшпенділердің керме мәдениеті
Атақты Ақтанберді жырау: «Желіде құлын жусаса, Кермеде тұлпар бусанса...» деп толғайды. Осыған қарағанда біздің ата-бабаларымыз тұлпарын бусантып керме құрған. Біздің білуімізше, керменің бірнеше түрі һәм мәдениеті болған.
Таным • 18 Қараша, 2020
Жақында ҰҒА академигі, Болония Ғылым академиясының корреспондент мүшесі (Италия), Қазақстан Республикасының Ұлттық музейі жанындағы физикалық антропология зертханасының меңгерушісі Оразақ Смағұлов пен М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті Республикалық антропология зертханасының аға ғылыми қызметкері Айнагүл Смағұлованың авторлығымен қазақ халқының кешенді физикалық антропология анықтамасына негізделген «Қазақ халқы және ата тегі» атты аса құнды еңбегі жарық көрді.
Экономика • 18 Қараша, 2020
«Ауыл – ел бесігі» бағдарламасы аясында биыл 216 ауылдық елді мекенде 920 жоба іске асады
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында: «Қазақ «Туған жерге туыңды тік» деп бекер айтпаған. Патриотизм кіндік қаның тамған жеріңе, өскен ауылыңа, қалаң мен өңіріңе, яғни туған жеріңе деген сүйіспеншіліктен басталады. Сол себепті мен «Туған жер» бағдарламасын қолға алуды ұсынамын. Оның ауқымы ізінше оп-оңай кеңейіп, «Туған елге» ұласады. Мәселен, «Ауылым – әнім» атты әнді айтқанда, «Туған жерін сүйе алмаған, сүйе алар ма туған елін» деп шырқайтын едік қой. Бажайлап қарасақ, бұл – мағынасы өте терең сөздер... Туған жер – әркімнің шыр етіп жерге түскен, бауырында еңбектеп, қаз басқан қасиетті мекені, талай жанның өмір-бақи тұратын өлкесі. Оны қайда жүрсе де жүрегінің түбінде әлдилеп өтпейтін жан баласы болмайды. Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәстүрлеріне айрықша іңкәрлікпен атсалысу – шынайы патриотизмнің маңызды көріністерінің бірі» деген еді.
Руханият • 16 Қараша, 2020
Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы «сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады» дегенді бекер айтқан жоқ. Ғұлама ғалымның «сөз» деп отырғаны «тіл». Алғаш Кеңес өкіметі құрылған жылдары одақ құрамында ресми тіркелген 194 түрлі ұлт пен ұлыс болыпты. 1991 жылы одақ ыдырағанда бұлардың тең жартысы, яғни 50 пайызы жоғалып кеткен. Бұлар қалай жоғалды?
Руханият • 16 Қараша, 2020
Қарағанды облысы, Шет ауданының орталығы Ақсу-Аюлыдан 15 шақырым жердегі Қатпар тауының етегінде атақты ақын Шортанбай Қанайұлының мекен еткен жұрты жатыр.
Руханият • 16 Қараша, 2020
Мұрағат – тарихи құжаттар қоймасы
Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақаласының «Тарихи сананы жаңғырту» бөлімінде «Архив – 2025» бағытын негіздей отырып: «Тәуелсіздік жылдарында халқымыздың өткенін зерттеуге қатысты ауқымды жұмыстар атқарылды. Еліміздің тарихи жылнамасындағы ақтаңдақтарды қайта қалпына келтіруге жол ашқан «Мәдени мұра» бағдарламасы табысты іске асырылды. Бірақ бабаларымыздың өмірі мен олардың ғажап өркениеті жөніндегі көптеген деректі құжат, әлі де болса, ғылыми айналымға түскен жоқ. Олар әлемнің бүкіл архивтерінде өз іздеушісі мен зерттеушісін күтіп жатыр. Сондықтан ежелгі дәуірден қазіргі заманға дейінгі кезеңді қамтитын барлық отандық және шетелдік мұрағаттар дүниесіне елеулі, іргелі зерттеулер жүргізу үшін «Архив – 2025» жеті жылдық бағдарламасын жасауымыз қажет деп санаймын» деген еді. Осы орайда, елімізде жоғарыда атап өткен бағдарламалық тақырыпқа қатысты қандай жұмыстар атқарылды? Бұл сұраққа жауап беру мақсатында журналистік шолу жасап көрейік.
