Сауда-саттық пен сауық-сайран

Жуырда Finprom.kz сайты бірқатар статистиканы жариялағаны бар. Біздің назарымызға екі дерек ілінді. Екеуінің де астарына үңілсек, қазақ қоғамының кәсіпке деген көзқарасын, біздегі кәсіптің даму бағытын, нарықтағы бағаның құбылуын, тіпті қазақ қоғамының бүгінгі сұранысын, тірек етер құндылығын көрсетеді. Ал әлгі деректерге тоқталар болсақ, бірі еліміздегі қонақүйлер мен шипажайлар санының өскенін, екіншісі көңіл көтеру мен өнер саласына салынған инвестиция көлемінің артқанын көрсететін мәліметтер. Әрине «өсім бар» дегенді естігенде экономиканың осынау салалары дамып жатыр екен деп қуанып қалуыңыз мүмкін. Бірақ бұл деректер біздің кәсіпкерлікке қатысты ұстанымымызда өндірістен гөрі қызмет көрсетуге көбірек көңіл бөлетінімізді әрі қоғамда бұл салалардың дамуына ыңғайлы жағдайдың қалыптасып отырғанын байқатады. Тіпті бұл деректер өндіріске бейім сананың қалыптаспағанына да нақты дәлел болады.

19 Желтоқсан, 2019

«Бүгіншіл» болып барамыз-ау...

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ел халқына арнаған Жолдауында Үкіметке маңызды бір тапсырма жүктеген-ді. Президент «Жұмыс істейтін азаматтар өздерінің зейнетақы жинағының бір бөлігін белгілі бір мақсатқа, соның ішінде баспана сатып алуға немесе білім алу үшін пайдалану мәселесін жыл соңына дейін пысықтауды Үкіметке тапсырамын» деген еді. Ал жыл болса аяқталып келе жатыр. Бірақ тиімді механизм әзірлеу тым қиын шаруа болатын түрі бар.

26 Қараша, 2019

Бейжіңнің ауасын мысал етеміз-ау...

Жақында Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі жаңадан әзірленіп жатқан экологиялық кодексте қоршаған ортаны ластағандарға салынатын әкімшілік айыппұлды 10 есеге өсіру тетіктерін қарастырып жатқанын естідік. Сөйтіп мемлекет табиғат пен оның ресурстарын келер ұрпақтан «қарызға алған» бүгінгі буынды айыппұл арқылы жөнге салуды көздеген тәрізді. Ал біз 10 еселік айыппұлды қолдаймыз. Өйткені табиғатымыздың тозып бара жатқанын байқап жүрміз. Әйтпесе тым көп айыппұлдың несі жақсы дейсіз?! «Сергектердің» өзі селт еткізетіндей «беделге» ие болғалы қаша-а-ан?!.

21 Қазан, 2019

Немқұрайлы болмасақ керек-ті

ХІХ ғасырда Солтүстік Америка құр­лы­ғын ат тұяғының дүбіріне бөлеген малшылар өткен. Бізге вестерн фильмдері арқылы жақсы таныс «ковбойлар». Олар ранчо иелерінің малын бағатын, табын-табын сиырды алыстағы жайылымдар­дан темір жол стансаларына айдап апара­тын. Олардың дәурені кәдімгідей Батыс мәдениетінде ковбой әндері, поэзия­сы, балладалары мен аңыздарын қа­лып­тас­тыр­ғаны бар.

03 Қазан, 2019

Мұқтаждық пен масылдық

Соңғы кездері біздің әріптестер де, шенеуніктер де бұқараның арасында әлеуметтік масылдық кең тарай бас­­­тағанын жиі айтатын болып жүрміз. Дүр­мекке ереміз бе, ойланбай сөйлейміз бе, әйтеуір шенеуніктердің аузынан шық­қан пікірді Құран сөзіндей жаттап, кейде қайталап кететініміз бар. Атқамінерлердің халық үшін жасаған һәм қазір істеп жүр­ген қызметіндегі олқылықты жуып-шаю үшін кейде «масыл болмаңдар» дей салатынын білсек керек еді. Жоқ, «биіктегілер» айтты деп масс-медиа қыз­меткерлері де масылдық жайлы «жыр­лап» шыға келеміз. Ал Мемлекет бас­шысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Біз мұқ­таждық пен масылдықтың аражігін ажырата білуіміз керек. Тек Үкімет тарапынан бөлінетін жәрдемақыға қарап өмір сүруге болмайтынын әр азамат түсінгені жөн» деп еді. Әзірге мұқтаждық туралы сөз етуімізден, «масылдықтан арылу керек» деуіміз басым болып тұр.

18 Қыркүйек, 2019

Игеру мен игілігін көрудің айырмасы

Ел ішінде «баяғыда Абылай хан Ер Жәнібек, Райымбек тәрізді батырларына «Өзеннің басын алмай өзегі сенікі болмайды» деп Ертіс пен Іленің бастауы­на қарай қоныстануды тапсырыпты-мыс» дейтін әңгіме бар. Кәсіби тарихшылар ештеңе демегенімен, бұл аңыз бұқараның арман-аңсарын, империя болып жүрген кезге деген сағынышын, жерге иелік етіп, қоныстанудың маңызын сездіреді. Қысқасы, жердің иесіз болмайтынын тұспалдайды. Бізді ежелгі жұрттың түкпір-түкпірін қоныс қылу мәселесі қызықтырады. Бір сөзбен айтқанда, бүгінде күнгейден теріскейге бағытталған көштің жайы өзекті.

13 Тамыз, 2019

Қоритын дүниеміз бөлек еді...

Соңғы күндері әлеуметтік желілерде Африкадан келген азаматқа тұрмысқа шыққан отандасымыздың қадамын талқыға салып, сан-саққа жүгіртіп жатқандар көбейіп кетті. Көбі намыстанатын сыңай танытып жатыр. Бойжеткеннің таңдауын өзінің жеке ісі десіп жатқандар да жетерлік. Әркімнің өз дегені өзіне жөн болып тұрған жайы бар.

29 Шілде, 2019

Қауіпсіздік сертификатынан туған ой

Әңгіме «қауіпсіздік» жайлы ХХІ ғасыр­дың өзіндік сын қатері бар екенін бұқара жақсы біледі. Соның ішінде ақ­парат­тық тұрғыда да түрлі қатер төнуі мүм­кін екенін мойындаймыз. Мемлекет елдің ақ­парат­тық тұрғыдағы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін барын салып жататыны бар. Бірақ соң­ғы бір­неше күндегі оқиғалар ақпараттық қауіпсіз­дігі­мізге қатысты шаралардың азаматтар мен ел мүд­десіне қызмет мақсатында емес, қалың бұ­қа­ра­ның не оқып, нені тың­дап жүргенін тұтас­тай бақылауға бағыт­талған­дай көрінгені бар. Өйт­кені байланыс опера­тор­лары аяқ астынан «қауіпс­іздік сер­ти­фи­катын орнатыңдар» деп жар сала бас­тады. Ал мұнысы «сасқан үйрек арты­мен сүң­гидінің» кері тәрізді көрінген. Себебі ақпараттық қауіпсіздік мәселесінде салғырт­тық танытқан бұқара емес, мемлекеттік құрылымдар еді.

22 Шілде, 2019

Менің үнімді естіді...

Жақында ғана HBO телеарнасында «Чернобыль» деп аталатын мини сериал аяқталғаны бар. Осыдан 33 жыл бұрын әлем жұртын алаңдатқан ядролық апат жайлы туынды еді. Рас, көрмегендер үшін сериалдың мазмұнын айтқанымыз спойлер болатын шығар, бірақ сол туындыда екі кейіпкердің өзара диалогы бар. Екеуі де өмірде болған тұлғалар. Біреуі КСРО Министрлер кеңесі төрағасының орынбасары Борис Щербина болса, екіншісі академик Валерий Легасов еді. Сериалда осы екі тұлғаның сот үзілісі кезіндегі бір-екі ауыз сұхбаты беріледі. Сол диалогта академик В.Легасов апат салдарын жоюға қатысатын өзге де ғалымдар табылатынын, бірақ бұл жұмысты ұйымдастыруда Б.Щербинаның беделі мен рөлі зор болғанын айтатыны бар. Сөз соңында «менің үнімді естіді, бірақ сені тыңдады» дейді. Түсіне білгенге адам үнін есту мен сол үн арқылы жеткен тілекке, кеңеске құлақ түру, тыңдау әрі оны жүзеге асыру екі бөлек дүние.

19 Маусым, 2019

Сипаты бөлек «сыпайылық»

Соңғы күндері әлеуметтік желілерде көлік­теріне «Вежливые люди» деген жазуы бар қағаз жапсырып алатын азамат­тардың суреттері жиі шыға бастады. Көбі көлік­терінің терезесіне жапсыратыны байқалады. Әрине, «әркімнің жеке меншік мүлкі ғой, өзі біледі емес пе?» деп уәж айтқыңыз келетін шығар. Бірақ «сыпайы адамдар-вежливые люди» деген атаудың қайдан шыққанына назар аударып көрдіңіз бе? Бұл жазу ел азаматтарының қандай ниетте жүргенін көрсететін белгі екенін білесіз бе?

22 Мамыр, 2019

Igi bastama ult tanymymen úılesýi tıis

Keıde qazaq qoǵamyndaǵy oqıǵalar men qubylystarǵa nazar aýdarǵan kezde «Biz ózi­mizimdi ózimiz tolyq tanymaımyz-aý osy» degen oıǵa qalatynymyz bar. Árıne, qa­zaq ekenimizdi, bizdiń de tanym-túısigimiz, dúnıetanymymyz, ar­man-ańsarymyz, muraty­myz bar ekenin bilemiz. 

18 Наурыз, 2019