(«Егемен Қазақстан», 26 шілде, 2016 жыл)
Фарида Бықайдың «Қоңыр әулие» үңгірі туралы жазған мақаласын оқып, («Егемен Қазақстан», 26 шілде, 2016 жыл) өз пікірімді қосып отырмын. Мен Баянауылдың қызымын. Сондықтан, үңгір туралы біраз білетінім бар. Бұл үңгір, шын мәнінде, көпшілікке ой салатындай-ақ. Мұндай киелі мекендерге ниеттеніп, ақжарқын көңіліңмен, жүрегіңмен сезініп баруың керек. Әріптесіміздің осы сапарында оқырманға салмақты ой саларлықтай көп ұсыныс айтылыпты. Әулие үңгірдің тылсым-кереметі нақтылы, дәлелді түрде жеткізіліпті.
Расында да, өңірімізде көптеп кездесетін осы «Қоңыр әулие» тектес үңгірлер қаншама?! Әлі де қаншасының сыры ашылмай жатқан болар? Бұл тұрғыда әр жерде дерек жинаған жергілікті өлкетанушылар мен шежірешілердің осындай құдіреттердің қадір-қасиеті мен киесін көпшілікке танытып, жеткізіп отырғаны құптарлық. Десек те, көп жерде мұндай адамдар жоқтың қасы ғой. Ф.Бықай айтып отырған ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесінің қонақтары келетін болса, бұл тарихи-танымдық маңызы бар жәдігерлердің келер ұрпаққа берері әлі де көп болмақ.
Шынымен де, журналистің республикалық маңызға ие болып отырған қорым-оба, үңгірлер сияқты тарихи құндылықтарымызды болашақта еліміздің «Тарихи-мәдени мұра объектiлерiн қорғау және пайдалану туралы» Заңына кіргізіп, оны қорғап-сақтау керек деген ойын құптаймын. Мұнда қазақ халқының көз жасы, ой-арманы, мақсат-мүддесі, басқан жолы мен салт-санасы, қуғын-сүргіні жатыр. Егер де тарихи-мәдени басқарма негізінде арнайы тізімге енгізілетін болса, бұл туризмді, туристік кластерді дамытуға бағытталған бірден-бір жоба болар еді.
«Қоңыр әулие» үңгірі-жердегі жануарлар мен құстар әлемін қорғаушының Тәңірге табыну заманынан келе жатқан киелі орны. Сол заманда өмір сүрген қазақтар Қоңыр әулие маңында орналасқан ана кейпінде шалқасынан жатқан тауды «Баянды ана» деп атаған. Олай аталу себебі, ауырған адам ем іздеп, баласы жоқ бала сұрап, кедей байлықты аңсап, бай байлығын асыруға осы таудың етегіне келіп, құрмалдық шалған көрінеді. Малдың ішек майынан білте жасап жағып, үңгірге келген адамдардың ниеттері қабыл болып, халық баянды өмір сүре бастаған. Сол заманның қазақ даласында жазылмаған заңы болған. Атты адам ауыл сыртынан шауып өтпей, жөн сұрасып, бара жатқан бағытын айтып отырған. Жолаушыдан: «Қайда барасың?» – дегенге: «Баянды ауылына барамын» – деген екен. Сол себептен, Баянауыл атауы содан қалыпты десе-ді.
«Баян» деген сөз баянды деген ұғымды білдіреді. Баянауыл еліндегілер Алланың нұры жауып, баянды өмір кешкен. Әрине, оған жоғарыда атаған дана-дарындыларымыз, ғұламаларымыз бен табиғаты дәлел.
Ләззат ТЕМІРТАСҚЫЗЫ,
журналист
ПАВЛОДАР