Сарайшыққа қаржы бөліне бастады

Атырау облысындағы көне қала Сарайшықтың орнын сақтап қалуға байланысты атқарылып жатқан шаралар әлі де жетілдіруді қажет етеді. Жыл санап Жайық суы шайып, ескі шаһардың қоршауы құлап жатқаны жайында «Егемен Қазақстан» газеті (01.02.2017) бетінде жазған едік. Ел газетінде көтерілген мәселе құзырлы орындар тарапынан қолдау тапты. Бабалар аманатын қорғап, келер ұрпаққа мұра ету мәселесін Атырау облысына жұмыс сапарымен келген Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы «Хан ордалы Сарайшық» тарихи-мәдени кешенінің жұмысымен таныс­ты. Облыс әкімі Нұрлан Ноғаевтың төрағалығымен өткен Сарайшық мәселесіне арналған кеңейтілген кеңеске қатысты. – Қазақ хандығының 550 жыл­дығы аясында Тараз қала­сында ашық археологиялық музей жасадық. Түркістан қаласын Түркі әлемінің мәдени астанасы деп наурыз айында үлкен шара өткізгелі отырмыз. Мұның бәрі дүние жүзі таң қалатындай сәулетіміздің барын көрсетуге бағытталған. 2015 жылы еліміздегі сегіз қала «Ұлы Жібек жолы» аталымына енді. Қытай, Қырғызстан мемлекеттерімен бірлесіп керуен жолына кіретін қалалардың тізімін дайындадық. Қазір осы жобаның екінші кезеңін жүзеге асырудамыз. Алтын Орданың астанасы болған Сарайшық қаласын әрі қарай әрлендіруге министрлік мүдделі және облыстық әкімшілік тарапынан нақты шаралар атқарылып жатқанына куә болдық, деді Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы. Сарайшықты сақтап қалу жұмыстарына облыстық әкімдік 1 млрд 600 млн теңге қаржы бөлген. Қазір жаға бекітіліп жатыр. Тым болмағанда көне қаланың жер бетінде қалған бөлігін су шайып кетпеуіне тосқауыл қоя алсақ жақсы. Бағзы заманның көзі болған қалаға 20 жылға жуық уақыт бойы зерттеу жүргізіп келе жатқан Ә.Мар­ғұлан атында­ғы Археоло­гия институты Астана бөлім­ше­сі­нің бас ғылыми қызметкері, тарих ғылымдарының докторы Зейнолла Самашев жер те­лім­де­рін заңдастыру мәселесіне назар ау­дар­у керектігін айтты. «Қа­ла­ның нақты аумағын белгілеу қа­жет. 1997 жылы орталық бөлігін анық­ ­тадық, одан бері де біраз уақыт өтті, көп нәрсені су шайды. 1989 жылдан бері қарай 60 метр жер Жайық­қа жұтылып кетті. Қан­ша тарихи жәдігерлерімізді жоғал­тып алдық? «Хан ордалы Сарай­шық» кешеніндегі музейді кеңейту мәселесі де ұмыт қалмағаны жөн. Туристік-музейлік инфрақұрылымды дамыту керек», – дейді археолог. Облыстық құрылыс басқар­масының басшысы Тілек Махуов оң жақ жағалаудың су әсе­рінен шайылып, Жайық өзені ар­на­сының қалашық орнына қарай жылжуына байланысты жаға бекіту жұмыстарының жүргізіліп жатқанынан хабардар етті. Қазір нысан басында қадалар қағылып жатыр. Жоба бойынша Сарайшық ауылы іргесінен ұзындығы 1,5 шақырым болатын жағалау құры­лысын салу көзделген. «Жұмыс мұнымен шектелмеуі керек, – деді министр. – Сарай­шықты қалыпқа келтіріп, халықтың игі­лігіне беруге тиіспіз. Архео­ло­гиялық қазбалар жүргізуді жал­ғас­­тырамыз. Табылған жәді­герлерді қалпына келтіреміз». Ал облыстық тарихи-мәдени мұраны қорғау жөніндегі мем­лекеттік инспекцияның басшысы Мұқамбетқали Кипиев Мәскеу­дегі Ресей мемлекеттік әскери-тарихи мұрағатында сақталған Сарай­шық қалашығының 1861 жылы қолмен сызылған картасының көшірмесін негізге алу керек деген пікірін айтады. Оның ойынша, карта Сарайшық қалашығының көп бөлігі сумен шайылып кетті деген тұжырымды өзгертеді. «Біз картаны Сарайшықтың қазіргі кезең­дегі жағдайымен салыстыра қарау үшін спутниктік тү­сірі­­ліммен байланыстырдық. Оның қорытындысын қарасақ, Сарайшықтың бұрын су шайылып кетті деген орны әлі де сақталған және жергілікті халық аңыз қылып айтатын Секер көлінің орны да бар, картада көрсетілген екі әулиелі орын 150 жылдан астам уақыт өтсе де жоғалмаған. Сол себепті, карта Сарайшықтың тарихымен қоса, оны одан әрі сақтау жұмысын жаңаша жүргізуге жол ашады деп есептейміз, бұл Жайық өзенінің жағалауын бекіту жұмысының маңыздылығын одан әрі арттыра түседі», деді М.Кипиев. Сарайшықты тарихи-мәдени ірі орталыққа айналдыру мәсе­лесіне Парламент Сенатының депутаты Сәрсенбай Еңсегенов, философия ғылымдарының докторы Ғарифолла Есім, тарих ғылым­дарының докторлары Карл Байпа­қов, Берекет Кәрібаев, Бүркітбай Аяған, Мемле­кеттік сыйлықтың иегері, ақын Есенғали Раушанов, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткерлері Мере­ке Құлкенов пен Қойшығұл Жылқышиев та үн қосты. Бақытгүл БАБАШ, «Егемен Қазақстан» АТЫРАУ Суретті түсірген Нұрбейбіт НҰҒМАНОВ