Міндеттемелерді мінсіз орындауға күш салынып жатыр

Ұйым кеңесінде қазақстандықтар сөзі ықылас туғызды Варшавада ЕҚЫҰ-ның Демократиялық институттар және адам құқықтары жөніндегі бюросының жыл сайынғы ке­ңесі өз жұмысын бастады. Онда Ұйымға қатысушы мем­ле­кет­тер­дің адами өлшемдер саласындағы  міндеттерін орындау жө­нін­дегі мәселе қаралатыны белгілі. Екі аптаға созылатын фо­рум­ға әдетте ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттердің өкілдері, халық­ара­лық мәселелер жөніндегі сарапшылар, құқық қор­ғау­шы­лар мен үкіметтік емес ұйымдардың белсенділері қатысады. Қазақстан Республикасының ресми делегациясы құрамына еліміз Сыртқы істер ми­нистр­лігінің Ерекше тапсырмалар жөніндегі елшісі Мәдина Жарбосынова бастаған Парламент Сенаты мен Мәжілісінің депутаттары, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Адам құқықтары жөніндегі ко­миссияның, Жоғарғы Соттың, Ор­талық сайлау комиссия­сы­ның және еліміздің басқа да мемлекеттік органдарының өкіл­дері енген. Кеңеске сондай-ақ Қазақстанның түрлі үкіметтік емес ұйымдарының өкілдері де қатысуда. Азаматтық қоғам мен мемлекет өкілдері бір үстел басында ЕҚЫҰ кеңістігінде адам құ­қын сақтау саласындағы ағым­да­ғы жағдайды талқылап, мем­ле­кеттердің осы тұрғыдағы өз мойындарына алған міндет­те­мелерін қаншалықты орындап жатқандығы жөнінде күш бірік­тіре отырып, сараптамалар жасайды және осы төңіректе пікір алмасулар жүргізеді. Кеңесті ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуші ел – Литваның атынан сөз сөйлеп ашқан осы ел сырт­қы істер министрінің орынбасары Эвалдас Игнатавичус өзінің төрағалығы барысында  Литва­ның 2010 жылдың желтоқ­са­нын­да өткен Астана Самми­тін­де алға қойылған міндеттерді жүзеге асырумен айналысқанын атап көрсетті. Кеңесте Қазақстанда адами өлшемдер бойынша міндет­те­ме­лер қалай орындалып жат­қа­ны туралы Қазақстан өкілдері де сөз сөйледі. Алғаш болып мінберге делегация жетекшісі Мә­дина Жарбосынова көтеріл­ді. Өткен жыл адами өлшемдер шараларына толы жыл болды, деп бастады өзінің сөзін Қа­зақ­стан өкілі. Астанада ұйым­дас­ты­рылған ЕҚЫҰ Саммиті оның түпқазығына айналды. Ұйымға мүше мемлекеттер ЕҚЫҰ-ның барлық үш өлшемі бойынша өз­дерінің мойындарына алған міндеттемелерін ізгі ниет рухында сөзсіз орындауға деген шешімділіктерін қуаттады. Еліміздің Ерекше тапсырмалар жөніндегі елшісі Қазақ­стан­ның үстіміздегі жылдың қаңтар айынан бастап ЕҚЫҰ үштігі құрамында жұмысын жалғас­ты­рып жатқанына назар аудара келіп, Отанымыздың басты мақ­саты «Ванкуверден Вла­ди­востокқа дейін кең байтақ ке­ңістікте» қауіпсіздік пен ын­ты­мақтастықтың шешуші тетік­те­рін нығайтудың белгілі бір бастаушысы ретінде ЕҚЫҰ-ның әлеуеті мен беделін жан-жақты нығайтуға ықпал ету болып қала беретінін жеткізді. Биылғы жылы Қазақстан өз Тәуелсіздігінің 20 жылдық ше­бі­нен өтеді, деп жалғады сөзін М.Жарбосынова. Тарихи тұрғы­дан осы қысқа мерзім ішінде Қа­зақстан экономикасы ор­нық­ты дамыған, осы жайт елдің әр азаматына қауіпсіз және тұ­рақ­ты өмір қамтамасыз еткен мемлекетке айналды. Өткен жылдар беде­рінде республикамызда демократияны дамыту, заңның үстемдік құруы мен адам құқы мен бос­тан­дығын қорғау жолында орасан жұмыстар атқарылды. Адам құ­қын қорғап, азаматтық қоғам институттарын дамыту және ны­ғай­ту жүйелерін жетіл­ді­ру бағыт­та­рында да айтарлықтай шаралар қабылданды. Қазақстан делегациясының же­­текшісі сөзін еліміздің өз Тәу­елсіздігінің алғашқы күндерінен бастап таңдап алған жолынан ауыт­қымай келе жатқанын айтумен жалғады. Ол жолдар құқық­тық ортаны ұлттық құқық қорғау тетіктерін күшейту арқылы же­тілдіру бағытында жүргізіліп отыр­­ған жұмыстардан көрінеді. Мәселен,  бұл жұмыстар 2009-2012 жылдарға арналған адам құқы саласындағы ұлттық іс-қимыл жоспары мен Қазақстан Республикасының 2010-2020 жыл­дар кезеңіне арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы сияқты бағдарламалық құжаттармен үй­лестіріліп келеді. Бұл екі құжатты да Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев бекіткен. М.Жарбосынованың атап көр­сеткеніндей, жоғарыдағы бағ­дар­ламалық құжаттар мемлекеттік органдарды, үкіметтік емес ұй­ым­дар мен халықаралық ұйым­дарды тарта отырып, адами өл­шем­дердің тиімді, дәйекті және үйлесімді саясатын жүзеге асыруға оң ықпал етуде және табысты жүзеге асырылуда. Адам құқықтары саласындағы ұлттық іс-қимыл жоспары мен Құқықтық саясат тұжырымда­ма­сын жүзеге асыру мақсатында 2010-2011 жылдары Сот жүйесі және судьялардың мәртебесі туралы, Медиация туралы, Құқық қорғау қызметі туралы, Қыл­мыс­тық заңнаманы одан әрі ізгі­лен­діру мәселелері және қылмыстық процесте заңдылықтың кепілдігін күшейту туралы, Мемлекеттік қыз­мет мәселелері және коррупциямен күрес туралы және басқа заңдар қабылданды, деді Ерекше тапсырмалар жөніндегі елші. Мәдина Жарбосынова, сонымен қатар, адами өлшемдерге қа­тысы бар басқа да біршама заң­дар қабылдау жоспарда тұрғанын атап өте келіп, үстіміздегі жыл­дың сәуірінде Қазақстанда кезектен тыс президенттік сайлау бол­ғанына назар аударды. Сайлауды шетелдік байқаушылар, оның ішін­де ЕҚЫҰ/ДИАҚБ мен ЕҚЫҰ ПА байқаушылары бақы­лағанын қаперге салды. Жүр­гі­зілген мониторинг нәтижесінде ЕҚЫҰ/ДИАҚБ-ның президенттік сайлау қоры­тын­дылары бойынша қорытынды есебі дайындал­ға­нын, соған сәй­кес байқау­шы­лардың анықталған ескертпелермен қатар, оң үде­рістердің көптеп көрініс бергенін мә­лімдегенін атап айтты. Осы­ның барлығы, деді сөзінің қоры­тындысында Ерекше тапсырмалар жөніндегі елші, Қазақ­стан­ның өз мін­деттемелеріне барынша жауап­кер­шілікпен қарай­тынын айғақ­тайды. Қазақстан Республикасының Байланыс және ақпарат вице-министрі Нұрай Оразовтың сө­зінде де еліміздің адам құ­қықтары мәселелеріне үлкен жауапкершілікпен қарап келе жат­қаны баса айтылды. Қазақ­стан Республикасы, деді ол, 2005 жылдан бері Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіге қаты­сушы болып табылады. Пак­ті­де та­нылған құқықтарды өмір­ге ендіру бойынша тұрақты түрде шаралар қабылдап отыр. Мұ­ның, сонымен қатар, елі­міздің қолданыстағы заңна­ма­сында кө­рініс тапқанындай, мемле­кет­тік шекараларға қара­мас­тан, аза­маттардың ақпа­раттар мен идеялар алу және тарату еркін­дігіне де тікелей қатысы бар. Қазақстандық вице-министр келесі кезекте БАҚ саласын­да­ғы заңнамаларды бейтараптандыру бойынша жасалып жатқан жұмыстар туралы баяндады. Мәселен, 2010 жылдың ақпаны мен маусымында Женевада өт­кен БҰҰ-ның Адам құқы жө­ніндегі кеңесіндегі Кезеңдік әмбе­­бап  шолу шеңберіндегі баян­да­маны қорғау қорытындыла­ры бойынша Қазақстан жала жабу мен қорлауды қылмыссыз­дандыру туралы ұсынымды қа­былдаған болатын. Сөйтіп, Қа­зақстан өзіне 2014 жылға дейін жала жабу мен қорлауды то­лықтай қылмыссыздандыру туралы міндеттеме алса, аталған міндетті жүзеге асыруды осы жылы-ақ бастап кетті. Осыған байланысты тиісті заңдарға өз­ге­рістер  мен түзетулер енгізілді. Н.Оразов өзінің сөзінде Қа­зақстанның күн тәртібіндегі мә­селелерге байланысты атқарған, атқарып отырған басқа да ба­ғыттағы жұмыстарына жан-жақ­ты тоқталды. Атап айтқанда, Байланыс және ақпарат ми­нистрлігінің «Телерадио хабарларын тарату туралы» заң жобасын жасауға кіріскенін алға тартты. Сондай-ақ БАҚ бостан­дығы мәселелеріндегі страте­гия­лық бағыттардың бірі ин­тер­нетті дамыту болып табылатынын атады. Сөзінің қорытын­дысында ол мемлекет тарапынан қабылданып отырған шаралар БАҚ саласындағы ағымдағы жағдайды жақсартуға мүмкіндік бергенін айтты. Бүгінде, деді Н.Оразов, Қазақстанда 2722 БАҚ жұмыс істейді. Олардың 84 пайызы немесе 2283-і – тәуелсіз, 16 пайызы немесе 439-ы мемлекет­тің қатысуымен құрылған. Сон­дай-ақ, отандық ақпараттық рынокта 2644 шетелдік масс-медиа еркін тарайды. Бұл – 2192 басылым мен 452 теле және радио арналар деген сөз. Осынша БАҚ қызметі ел азаматтарына түрлі ақпарат көздерін таңдауға мүмкіндік беріп отыр. Қазақстандықтар сөзі кеңес­ке қатысушылар тарапынан ықы­лас туғызды. «Егемен-ақпарат».