Әдебиет • 22 Қаңтар, 2024
Дүниеде ананың балаға деген махаббатындай махаббат жоқ шығар. Мүмкін дүниені ұстап тұрған да сол болар. Одан озған, оның алдына түскен сезім болса өзіңіз айта жатарсыз. Біздің далада ертеден, тіпті бірнеше мыңжылдықтар бұрын қалыптасқан дәстүрдің озығы – шешелерімізді қастерлеу, қадіріне жету – ең қасиетті іс. Ерте түрік дәуірінен бері келе жатқан тас балбалдардағы әйел-ана бейнелерінен ғана емес, ертегі, аңыз, жыр-дастандарымыздан, қысқасы ұлттық әдебиетімізден анық көрінеді. Әрідегі «Қозы Көрпеш – Баян сұлу», «Қыз Жібек» жырларынан басталатын алтын тамырдан жүлге тартқан небір інжу-маржандар тізіле келіп, ұлы рухпен суарылған құндылықтар ырысын еселей түседі.
Әдебиет • 17 Қаңтар, 2024
Қазіргі жастар Ақан серінің «Шырмауығын» қалай қабылдар екен? «Ахау, дүние жалған, бітер ме арман? Сұм тағдыр шырмауықтай, шырмап алған» дейді қайырмасында. Әрине, Ақан өмірінен, қазақ тарихынан хабардар түйсігі ояу жас бірден қабылдап түйсінуі әбден кәдік. Бойына мұндай қасиеттер жұқпаған қазақтың сөзі селт еткізбесе де, әуені баурамай қоймауы керек. Ән соқталы, терең тынысты, батар күннің сәулесіндей салмақты ой мен сезімге құрылған. Бір емес, бірер тыңдау, ол да аз-ау, өмір бақи тыңдап өтер туынды. Сондықтан адамдар қайда асығып бара жатқандарын да пайымдамай, уақыттың алдына түсіп алып зымырап жүрген мына заманада Ақан, Біржан әндері әр тұстан естіліп тұрса артық емес. Мыңның арасынан бірен-саранының құлағы шалып жатса, ол да олжа.
Әдебиет • 15 Қаңтар, 2024
Таудай сезімнің түйсігі мен рухы
Жетпісінші жылдан былайғы ұрпақ арасында Мұхтар Шахановтың рухымен тыныстамағаны кемде-кем шығар. Кітап, газет-журнал оқымайтындар әндерге жазылған өлеңдерін тыңдап өссе керек. «Ғайша жеңгей», «Ғашықтық ғаламаты», «Жігерлендіру», «Төрт ана» сияқты шығармалары ауылдағы талай қара домалақтың бетін әдебиетке, өлеңге бұрғанын білеміз. Екімыңыншы жылдардың алғашқы онжылдығында ауылдағы әр қазақтың телефонынан Шаханов жырлары саңқылдап естіліп жататынын ұмыта қойғанымыз жоқ.
Әдебиет • 08 Қаңтар, 2024
Адамға бергісіз және адам сенгісіз
Қазақ кейде әлекке түсті дегенді «ит болды» деп айта салады. Әбден әлектенгенді «ит сілікпесі шықты» деуі мүмкін. Қазақтың осы «ит болдысын», итке қатысты адамға қарата айтатын кейбір тұрақты тіркестерін әртүрлі қырынан дәлелдеп жазған екі шығарманың бірі Михаил Булгаковтың «Ит жүрегі» болса, бірі Нодар Думбадзенің «Ит» шығармасы.
Тағзым • 04 Қаңтар, 2024
«Әупілдек», «Әпитөк», «Сәулем-ай», «Құдаша» сынды халық әндерімен қатар Біржанның «Жалғыз арша», «Жонып алды», «Ләйлім шырағын», Ақан серінің «Маңмаңгерін» және Шәмші Қалдаяқовтың әндерін шырқаған қазақ даласының бұлбұлы Рабиға Есімжанованың туғанына бүгін тура 110 жыл толды.
Әдебиет • 28 Желтоқсан, 2023
Әдебиет әлеміне ат байласақ...
Өткен жылға өкпе жоқ. Табиғат тосын мінез танытып, аспан қақырап я жер опырылып ортасына түспесе, жылды қалай өткеру адамдардың өзіне байланысты шығар. Уақыт пен кеңістіктің ауанында өнер жасайсың ба, әдебиет тудырасың ба, жоқ әлде мал тауып, оныңды тойға (желге) шашасың ба, еркің білсін. Әйтеуір әркім ақылы жеткенше іс қылады. Абай: «Мақсұтым – тіл ұстартып, өнер шашпақ,Наданның көзін қойып, көңілін ашпақ.Үлгі алсын деймін ойлы жас жігіттер,Думан-сауық ойда жоқ әуел баста-ақ», демекші әдебиет пен өнерде үлгі аларлық дүниелер аз болмады биыл. Мәселе кімнің қалай қабылдап, бағамдап, тани алуында. Сондықтан айтпағымыз ас пен тойдың дақпырты емес, жыл аясында атқарылған жұмыстардың шетін шығару.
Жәдігер • 25 Желтоқсан, 2023
Әлем таныған қазақ балуаны, Ұлы даланың біртуар перзенті, күш атасы Қажымұқан Мұңайтпасұлының қанжары 111 жылдан соң Астанадағы Ұлттық музейге тапсырылды. Бұған дейін қолдан-қолға өтіп келген қанжарды әлем жұртшылығын таңғалдырған балуанға 1912 жылы Ыстанбұлдың әкімі Шағыр паша сыйлаған көрінеді.
Руханият • 19 Желтоқсан, 2023
Елі мен жерінің қайғы-қасіретін жан-жүрегімен терең сезінген ақын Мағжан Жұмабай ХХ ғасыр басында Алаш арыстарымен бірге қалай да ұлтын оятуды көксегені мәлім. Сондағы аса бір қамырықты өлеңі «Қазақ тілі» еді. «Күш кеміді, айбынды ту құлады, Кеше батыр – бүгін қорқақ, бұғады» деп басталатын шағын ғана жырда бәрінен күдер үзген ақын ең соңында үмітті ұлттың ана тілінен табады. «...Тарап кеткен балаларыңды бауырыңа, Ақ қолыңмен тарта аларсың сен, тiлiм!» деп аяқтайды. Әлкей Марғұланша айтқанда, «Қазақ халқы үшін Мағжан Жұмабайдың маңызы ағылшындар үшін Шекспирдің, орыстар үшін Пушкиннің маңызынан кем емес». Демек, осыншама ұлы ақынның бұлай деуінде үлкен мән бар.
Қоғам • 16 Желтоқсан, 2023
Әбіш Кекілбаевтың «бодандық бізді қалай сынаса, бостандық та солай сынайды» деген сөзі бар. Ұстарған ақыл мен ұшталған ой, шыңдалған рухтың сөзі бұл. Елдік пен бостандық, азаттық пен ұлт үшін күресте көресіні көріп, әбден шыңдалып шыққан тәуелсіз сана тудырған сөз қазақтың маңдайына сыйып тұр. Алласы алқап бере салған айналайын азаттықтың Алаш баласына қаншалықты қымбатқа түскенін де осы бірауыз сөзден бағамдаймыз.
Тарих • 15 Желтоқсан, 2023
Кеңестік қиын жылдарда жыраулар рухы, қобыз сарыны бізге Махамбет жырларымен бірге келді. Намыс болмаған жерде, ұлы сүйіспеншілік болмаған жерде ерлік пен елдік те, кеңдік пен теңдік те жоқ-ау, шамасы. Былайынша айтқанда, ештеңе жоқ. Ұлы сүйіспеншілік үлде мен бүлдеге оранған Күнікей қыз болып қана көріне ме? Алтын тақ, хан сарайы сияқты қылаң беруі керек пе әлде?
