Ғаламдық экономикадағы қаржылық дағдарыстың екпіні алпауыт елдердің өзін әбігерге сала бастаған тұс еді. Әлем бойынша дамудың тың бағыттары түзіліп, жаңа экономикалық саясат қағидаттары жасалып жатты. Дәл осы кезде отандық экономикалық өркендеудің бағыттарын айқындайтын әрі сыртқы факторлардан туындайтын қатерлердің алдын алу мақсатында ұзақ мерзімді мемлекеттік бағдарлама қажеттігі күн тәртібіне шықты. Соның бірі – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына арнаған Жолдауында жария етіліп, мемлекеттің дамуына ерекше үлес қосып отырған «Нұрлы жол» инфрақұрылымды дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы осылайша өмірге келген болатын.
«Нұрлы жол» бағдарламасы – жаһандық қатерлерден туындайтын сыртқы факторларға қарсы жауап қана емес, ішкі экономикалық өсімді қамтамасыз етуді көздеген кешенді шаралардың біртұтас жиынтығы. Басты өзегі отандық инфрақұрылымды дамыту болып табылатын бағдарлама еліміздегі ұлттық идея – индустрияландыру саясатымен де біте қайнасып жатыр. Сондай-ақ, әлеуметтік жаңғырту бағытындағы кешенді шаралардың бағытын анықтап, отандастарымыздың лайықты өмір сүруіне қажетті басымдықтарды айшықтауға арналғандығымен де қызу қолдауға ие болды. Сарапшылардың пікірінше, әлеуметтік саладағы баспанамен қамту, тұрғын үйлерді жаңғырту, көлік-жол инфрақұрылымын жақсарту бағыттары бойынша қолға алынған жұмыстарға жұрт риза. Және бұл жұмыстар оң нәтижесін бере бастады.
Негізінен, тиімді көліктік-логистикалық инфрақұрылым құру, индустрия-
лық инфрақұрылымды және туристік инфрақұрылымды дамыту, бірыңғай электр энергиясы жүйесі шеңберінде энергетикалық инфрақұрылымды нығайту, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығының инфрақұрылымын және жылумен, сумен жабдықтау мен су бұру желілерін жаңғырту, азаматтар үшін тұрғын үйдің қолжетімділігін арттыру, білім беру саласының инфрақұрылымын дамыту және кәсіпкерлік субъектілерінің бәсекеге қабілеттілігін жетілдіру сияқты бірнеше сүбелі бағыттарды қамтитын мемлекеттік бағдарламаның жүзеге асуы орта мерзімге жоспарланғанымен, жекелеген салаларда «Нұрлы жолдың» шарапаты әзірден-ақ анық сезіліп отыр.
Мәселен, «Нұрлы жол» бағдарламасын жүзеге асырудың әлеуметтік бағыты бойынша тұрғындарды қолжетімді баспанамен қамтамасыз етуге қатысты ерекше тоқталуға болады. Бір ғана 2015 жылы бағдарлама аясында тұрғын үй салуға және сатып алуға 250 млрд теңге жұмсау жоспарланған екен. Бұл қаржыға құрылыс компанияларынан жалпы ауданы 1 483 мың шаршы метр болатын 29 мың пәтер сатып алу жоспарланған. Нәтижесінде, сол жылдың алты айы аралығында Астана, Алматы, Көкшетау, Семей, Қостанай қалаларында ауданы 76,5 мың шаршы метр болатын 1 357 пәтер пайдалануға берілген. Ал жыл бойына 78,7 млрд теңгеге жалпы ауданы 505,3 мың шаршы метр болатын 8 616 пәтер салынып, тұрғындардың баспаналы болуына жағдай жасалды. Яғни, тұрғын үй инфрақұрылымын нығайту бағытында 2015-2016 жылдарға арналған жоба сәтті басталып, осы мақсатта Ұлттық қордан бөлінген 115 млрд теңге қаражат игеріліп жатыр деген сөз. Ал, «Нұрлы жол» бағдарламасы аясында 2016-2017 жылдарға жалдамалы тұрғын үй бойынша жоспар 324,1 мың шаршы метрді, несиеге берілетін тұрғын үй бойынша жоспар 366,9 мың шаршы метрді құрайды. Алдын ала есептеулер бойынша, биылғы жылы тапсырылуы тиіс нысандар бойынша жоспарлы 326 мың шаршы метрдің орнына 371,9 мың шаршы метр тұрғын үй салынып, межелі міндет артығымен орындалу үстінде. Нақтысы, еліміздің барлық өңірін қоса алғанда 26,8 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға тапсырылып, 345,1 мың шаршы метр тұрғын үйдің құрылысы аяқталуға жақын.
«Нұрлы жол» бағдарламасының тағы бір басым бағыты – кәсіпкерлік субъектілерін қолдауға арналғандығымен құнды. Әсіресе, отандық кәсіпкерліктің дамуын ынталандыру мақсатында жасалған жұмыстар орасан. Отандық брендті қалыптастыру мен жергілікті тауар өндірушілерді қолдау мақсатында қомақты қаржы қарастырылған болатын. Мысалға, 2015 жылы «Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша өңдеу өнеркәсібіндегі кәсіпкерлік субъектілеріне 100 млрд теңге мөлшерінде жеңілдетілген несие берілсе, халықаралық қаржы ұйымдарының қатысуымен шағын және орта бизнестің дамуына қажетті 155 млрд теңге мөлшерінде несие тағы тартылған. Сол жылы жеңілдікті несиелеу шеңберінде жалпы сомасы 25,4 млрд теңге қарастырылып, түрлі деңгейдегі кәсіпкерлер ұсынған 129 жоба қаржыландырылған екен.
Айтпақшы, «Нұрлы жол» бағдарламасының халықтық сипатқа ие болып, әлеуметке етене жақындай түсуінің тағы бір мәні білім беру саласының инфрақұрылымын дамытуға айрықша маңыз берілгендігі болса керек. Білім саласының инфрақұрылымы дегенде есімізге үш ауысымды мектептер мен тозығы жеткен оқу ғимараттары түсетіні анық. Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев осы мәселеге айрықша мән беріп, 3 ауысымда оқыту мен апатты мектептердің проблемасын шешуді 2017 жылдың аяғына дейін толықтай ретке келтіруді қадап тапсырған болатын. Нәтижесінде, «Нұрлы жол» – дәл осы мәселенің шешімін табуға шындап кіріскен бағдарламаға айналды. Қазір Елбасының тапсырмасын іске асыру мақсатында Ұлттық қордан 62 млрд теңге бөлу көзделген. Оны игеру бағдарлама шеңберінде жүзеге асып жатыр. Мысалға, 2015 жылдың ішінде аймақтар бойынша бір мезетте 34 мектеп құрылысы аяқталып, пайдалануға берілген болатын.
«Нұрлы жол» бағдарламасының нысаналы индикаторы ретінде қарастырылған шаралардың ішінде де әлеуметтік дамуды ілгерілетуге арналған мақсаттар қойылған еді. Мәселен, 2019 жылы 2014 жылмен салыстырғанда ішкі жалпы өнімнің 32,7 пайызға өсуін қамтамасыз ету арқылы әлеуметтік төлемдерді арттыру мен жаңа жұмыс орындарын ашу көзделген. Осы міндеттердің соңғысы бойынша, 2015-2019 жылдар аралығында 402,6 мың адамға арналған жұмыс орындарын құру, оның ішінде 94 мың адамды тұрақты жұмыспен және 308,6 мың адамды маусымдық қол еңбегімен қамту міндеті тұр.
Түйіндей келгенде, инфрақұрылымды дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасы аясында жоспарланған міндеттердің толығымен жүзеге асуы – еліміздегі жаңа экономикалық саясаттың оң бағытта жүргізілуі мен нақты нәтижеге қол жеткізудің сәтті қадамы ретінде бағаланатын болады. Оған қазірдің өзінде толық негіз бар. Мың сан мысалдың бірен-саранын жоғарыда тіздік. Ендеше, қазан аузы жоғары...
Қалмаханбет МҰҚАМЕТҚАЛИ,
«Егемен Қазақстан»