Ажары күннен-күнге айшықтанып, сәні мен салтанаты жарасқан Астанадай ірі мегаполистің әлеуметтік-экономикалық тіршілігінің іркіліссіз жұмыс істеуі үшін озық технологияға сай жетілген жол-көлік инфрақұрылымының болуы ауадай қажет. Мемлекет басшысының елорданы одан әрі өркендету мәселесінде қаланың базалық инфрақұрылымын, оның ішінде қала жолдары мен жол айрықтарын барынша дамытуға үнемі басымдық беріп келе жатқандығы да сондықтан. Осыған байланысты «Астана қаласы автомобиль жолдары басқармасы» мемлекеттік мекемесінің басшысы Сымбат Мырзағұловтың айтқандарына сүйене отырып, елорданың осы бір маңызды бағытта атқарған жұмыстары мен жүзеге асырған жобаларын саралаған едік.
Инфрақұрылым – қала тіршілігінің қан тамыры. Жасыратыны жоқ, осыдан үш-төрт жыл бұрын Астана қаласының көшелері көлік тасқынынан тұншығып тұратын. Елордада жылдан-жылға көлік тасқыны көбейіп келеді. Ал қала көшелерінің көпшілігі кешегі кеңес жүйесінің жобасы бойынша салынған әрі тар, әрі қолайсыз еді. Қалыптасқан осы жағдайды ескере келіп, қала әкімдігі осыдан бес-алты жыл бұрын елорданың жол-көлік инфрақұрылымын түбегейлі қайта құру мақсатындағы кешенді шараларды қолға алған болатын. Бұл шаралардың басты мақсаты – қала көшелеріндегі көлік кептелістерін жойып, қоғамдық көлік қызметінің сапасын арттырып, қала аумағында заманауи көлік қатынасын қалыптастыру болып табылады.
Бұл ретте бас қаламызда соңғы жылдары көше жолдарын күрделі жөндеуден өткізу және жаңа автокөлік жолдарын салу мәселесі біршама оңтайлы шешім тауып келе жатқанын атап айтқан жөн. Соңғы үш жыл ішінде қала аумағында жол құрылысын жетілдіру бойынша аса ірі жұмыстар атқарылды. 2014 жылы бас қаламызда ұзындығы 99 шақырымды құрайтын жаңа жол инфрақұрылымы салынды. Оның ішінде 38 шақырым жаңа жол құрылысы салынып, 9 шақырым жол қайта жаңғыртылып, 52 шақырым жол күрделі жөндеуден өткізілді. 2015 жылы елордада ұзындығы 65 шақырым жол инфрақұрылымы жасалды. Оның ішінде 20 шақырым жаңа жол құрылысы салынып, 8 шақырым жол жаңғыртылып, 37 шақырым жол күрделі жөндеуден өткізілді.
Елорданың жол-көлік инфрақұрылымын жаңғырту мақсатында біршама нысандар пайдалануға берілді. Бөгенбай батыр даңғылынан Жеңіс даңғылына дейінгі жол учаскесі күрделі жөндеуден өткізіліп, Бейбітшілік және Есенберлин көшелері қайта жаңғыртылды. №2 ЖЭО бағытындағы жол қайтадан жаңғыртылып, Тұран даңғылынан «елорданың жаңа орталығына» дейінгі учаскеде Достық көшесі салынды. Тұран даңғылынан «елорданың жаңа орталығына» дейінгі учаскеде Д.Қонаев атындағы көше пайдалануға берілді. Республика даңғылы мен Абай даңғылы қиылысы және Сарыарқа даңғылы мен Кенесары көшесінің қиылыстары қайтадан жаңғыртылды.
Жақсылық жаршысы – жаңа жобалар
Көлік стратегиясының тиімділігі тек жол-көлік инфрақұрылымын дамытумен ғана шектелмесе керек. Бұл орайда, қала көшелеріндегі қоғамдық көлік қатынасының және жолаушыларға көрсетілетін қызмет сапасының да айрықша мәні бар екендігі даусыз. Осыған орай, елордадағы қоғамдық көлік қатынасын жақсарту және жолаушыларға барынша тиімді де сапалы қызмет көрсету жайы барған сайын жүйелі түрде жетілдіріліп келеді.
Осыған байланысты соңғы уақытта елордамыздың жол-көлік инфрақұрылымының аясында бірқатар маңызды жобаларды іске асыру мәселесі қолға алынды. Атап айтқанда, «Астана LRT» ЖШС 2014 жылы пайдалануға алдымен ІТS жобасын ұсынды. ІТS жобасы бірнеше кіші жобалық жүйеден тұрады. Олар: бағдаршам нысандарын бейімдеп басқару; жүргізушілерді хабардар ету жүйесі; қоғамдық көлікті диспетчерлік қызметпен қамтамасыз ету жүйесі; жолаушыларды жедел хабардар ету жүйесі; жол жүру ақысын төлеудің электрондық жүйесі; жол қиылыстарын бейнебақылау жүйесі. ІТS жобасы елорданың 6 көшесіндегі 42 реттелетін жол қиылысын автоматты басқаруды жүзеге асырады. Бұл жүйеге Сарыарқа, Тұран, Сарайшық, Қонаев, Достық және Сығанақ көшелері кіреді. ІТS жүйесін пайдаланған кезде бұл көшелер қиылысының өткізу қабілеттілігі мен көлік ағымдарының қозғалыс жылдамдығын орта есеппен 21 пайызға дейін арттыруға қол жеткізілді. Көлік ағындарын басқару тиімділігі едәуір артты.
Жеңіл рельсПен Жүйткиді
Жеңіл рельсті көлік (LRT) жобасы – көшелерден тыс және көше жол тораптарында да пайдалануға арналған, жылжымалы құрамы бар жолаушылар тасымалдайтын жетілдірілген көлік жүйесі. Ол автобус көлігіне қарағанда, жоғары тасымалдау мүмкіндігіне ие. Сонымен бірге, бұл көлік жүйесі экологиялық жағынан тиімділігімен, жоғары жайлылығымен және қауіпсіздігімен сипатталады. Ұзындығы 22,4 шақырымға созылатын жаңа LRT жеңіл рельсті көлік жүйесі Астана халықаралық әуежайын ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесі қалашығымен, Абу-Даби Плаза және жаңа теміржол вокзалымен байланыстыратын болады. Заманауи технологиялармен жабдықталған жаңа жүйе 100 пайыз эстакад жолымен жабдықталады. Сонымен бірге, бұл жобаға 18 заманауи бекет, 19 дана жылжымалы құрам және арнайы депо орталығы кіреді.
«City Bus»
«City Bus» жобасын – «Астана LRT» ЖШС Астана қаласының жолаушылар көлігі басқармасымен бірге жылжымалы құрамды жаңарту және жолаушыларды тасымалдау сапасын арттыру мақсатында әзірленді. Осы жоба шеңберінде IVECO Citelis маркасындағы қазіргі заманғы қалалық жылжымалы құрамның 358 бірлігі сатып алынды. Бүгінгі күні осы автобустар өздерін жолаушыларды қолайлы түрде тасымалдау үшін барлық жағдай жасалған сапалы және сенімді көлік ретінде көрсетті. Қысқы мерзімде істен шыққан автобустардың қатарында бір де бір IVECO автобусы болмағанын атап айту керек, бұл осы маркадағы жылжымалы құрамның сапасы жоғары екендігін көрсетеді.
Жоғарыда атап көрсеткеніміздей, қазір қаламызда жүрдек автобустар тасымалы жүйесін қалыптастыру жұмысы қолға алынды. Жүрдек автобустар тасымалы жүйесінің бас жоспары жалпы ұзындығы 71,0 шақырымды құрайтын екі кезеңнен тұрады.
Жол ақысын төлеудің электрондық жүйесі
Аталмыш жобаның басты мақсаты – елордамыздың жолаушылар тасымалын бұрынғыдан да жайлырақ ету. Жол жүру ақысын төлеудің электрондық жүйесін енгізу (ЖАТЭЖ) – Астана қаласының қоғамдық көлік жолаушыларына төмендегідей артықшылықтарды ұсынады: олар қалталары мен әмияндарда ақша, тиындар салып жүру қажеттілігінен босатылады. Сонымен бірге, қолма-қол ақшаның ұрлануын төмендетуге, жол жүру билеттерін және оның түрлерін сататын жерлердің артуына, дербестендірілген карталарды қалпына келтіруге, 60 минут ішінде жол жүру ақысын қосымша төлеуді қажет етпейтін, басқа автобусқа тегін ауысып отыруға мүмкіндік береді.
Жол жүру ақысын төлеудің электрондық жүйесі жобасын 2016 жылдың соңына дейін жүзеге асыру жоспарлануда.
Жабық типті аялдама павильондары
Аталмыш жоба бойынша бас қаламыздың қоғамдық көлік аялдамаларын толығымен жаңғырту жұмысы жүргізілуде. Яғни, жобаның басты мақсаты –жолаушыларды жел, жаңбыр, қар және аяз сияқты ауа райының жағымсыз құбылыстарынан қорғай отырып, аялдамаларда автобус күтуге барынша қолайлы жағдай жасау. Бүгінгі күні Астанада 27 жабық типті аялдама павильондары орнатылды. Ағымдағы жылы елорданың ең көп жағы да 55 жаңа аялдамалар павильондарын орнату жоспарланып отыр. Барлығы қаланың бағыттық желісінде жабық типті павильондарды орнату жоспарланған қоғамдық көліктің 82 ең көп жолаушы жиналатын және әлеуметтік маңызы бар аялдама пункттері болады.
«BUS LANE»
«BUS LANE» белгіленген жолақтары жобасы. Аталмыш жобаның мақсаты – жолаушыларға жол жүрудің жайлы болуын қамтамасыз ету және қоғамдық көлік қозғалысына басымдық беру болып табылады. Мұндай жобаны енгізу төмендегідей мәселелерді шешуге көмектеседі: қоғамдық көліктің кептелектер мен бөгелістерде тұрып қалуын; қоғамдық көлік қозғалысы кестесінің кешіктірілуін; қозғалыс кестесін және жүру аралығын сақтамау; жалпы, жол қозғалысы ағынында қоғамдық көлікті басқарудың қиындығын болдырмау.
Бүгінгі күні, берілген жоба Момышұлы даңғылы, Бөгенбай даңғылы, Кравцова, Мұңайтпасов, Сығанақ, Тілендиев көшелерінде іске асырылып, өз тиімділігін көрсетуде.
Біржақты қозғалысты көшелер
«Біржақты қозғалыс» жобасы. Мамандардың алдын ала берген мәліметтері бойынша, бұл жаңашылдықты енгізу келесідей проблемаларды шешуге мүмкіндік береді: көлік ағынының орташа жылдамдығын 33 пайызға дейін арттырады; өткізгіштік қабілетін 25 пайызға дейін жоғарылатады; жол қиылыстарындағы кептелектерді 27- 29 пайызға дейін төмендетеді.
Біржақты жол қозғалысын енгізу жобасы екі кезең бойынша іс жүзіне асырылуда. Бірінші кезең бойынша, аталмыш жоба 2016 жылдың 28 мамырында Әуезов және Желтоқсан көшелерінің учаскелерінде ұйымдастырылды. Екінші кезең бойынша бұл жоба ағымдағы жылдың 11 маусымында Абай даңғылы, Кенесары және Янушкевич көшелерінде қолданыла бастады.
Жүктемені төмендетпек
«Астана қаласының автотұрақ кеңістігін бақылау» жобасы астананың Көлік кешенін модернизациялау бағдарламасына сәйкес жасалған. Аталмыш жобаның басты мақсаты – қаламызда көліктерді тұраққа қоюдың өскелең мәдениетін қалыптастыру болып табылады. Жасыратыны жоқ, қазір қала көшелерінде қалай болса солай тұраққа қойылған автокөліктерден аяқ алып жүре алмайсыз. Осы келеңсіздіктер көшеде автокөліктердің жүріп-тұруын қиындатады. Жаңа жоба жол жүретін жерлерде ұзақ мерзімге тұраққа қойылған автокөліктердің санын азайту арқылы көше-жол желісіне түсетін жүктемені төмендетуге, қала орталығындағы көлік қозғалысының жылдамдығын арттыруға, қоғамдық көлік құралдары мен автомобильдердің, жаяу жүргіншілердің кідіріссіз қозғалысына мүмкіндіктер жасау болып табылады. «Астана қаласының автотұрақ кеңістігін бақылау» толыққанды жобасы екі кезеңнен тұрады. Бірінші кезеңде Нұрлы жол бульварында 910 автотұрақ орнын қалыптастыру жоспарлануда. 2016 жылдың соңына дейін Астанада 9000 ақылы автотұрақ орындары жасалатын болады. Атап айтқанда, олар екі аймақта орналасатын болады: №1 аймақ: Тұран – Сарайшық – Орынбор – Сығанақ көшелерінің қиылысы; №2 аймақ: Сарыарқа – Бөгенбай батыр – Республика – Жағалау көшелерінің қиылысы.
Түйіндей айтсақ, бұл заманауи жобалардың басты мақсаты – қала көшелеріндегі көлік кептелектерін жойып, қала аумағында кедергісіз көлік қатынасын жасап, жол-көлік қызметінің сапасын арттыруда астаналықтардың жоғары мәдениетін қалыптастыру. Бас қаланың болашағы үшін айрықша маңызы бар бұл өміршең бастамаларға сәттілік тілейміз.
Коммуналдық ақылы тұрақтар
Жақында қалалық қоғамдық кеңестің отырыс болып өтті. Онда коммуналдық ақылы көлік тұрақтары туралы мәселе қаралды. Отырыс барысында елордадағы коммуналдық көлік тұрақтарының базалық тарифі бекітілді. Сөйтіп, ақылы тұрақтарға қойылатын әрбір көлік үшін астаналықтар сағатына 150 теңге төлейтін болады.
Жоба бойынша, елорда көшелерінде 259 коммуналдық ақылы уақытша көлік қоятын орындар ашылатын болады. Бұл тұрақтарды пайдалануға беру кезең-кезеңмен жүзеге асырылады. Бірінші кезеңде елорданың сол жағалауында, Нұрлы жол бульвары, Ақмешіт және Түркістан көшелері ауданында ақылы тұрақтар жұмыс істей бастайды. Жобаның бірінші кезеңі қалыпты жұмыс істей бастаған кезде қаланың басқа аудандарында ақылы тұрақтар ашылады. Қоғамдық кеңес отырысында Астана қаласы жолаушылар көлігі басқармасының басшысы Еділ Сүлейменов атап көрсеткендей, ақылы коммуналдық тұрақтар құрылысы толық инвесторлар есебінен жүргізіледі. Бұл жобаны жүзеге асыруға бюджеттен ешқандай шығын шықпайды.
Ақылы тұрақтар таңертеңгі 8:00-ден кешкі 20:00-ге дейін жұмыс істейді. Бұдан басқа уақытта бұл учаскелерде автокөліктерді қойғаны үшін ақы төленбейді. Автотұрақтардың ақысын банк карталары көмегімен паркоматтар арқылы, сонымен бірге, ұялы телефондардағы мобильді қосымшалар немесе SMS арқылы төлеуге болады. Мемлекет тарапынан жеңілдік алатын азаматтар бұл тұрақтарды тегін пайдаланатын болады.
Еділ Сүлейменовтің айтуынша, бұл жобаның басты мақсаты қала бюджетіне қосымша қаржы түсіру емес, елорда көшелеріндегі көлік жүктемелерін жеңілдету болып табылады.
Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
