Берелдің беті әйнектелмек

Шығыс Қазақстанда 2016-2018 жылдарға арналған өңірлік археологиялық ғылыми-зерттеуді дамыту жос­пары негізінде бірқатар аудандарда қазба жұмыстары жүргізілуде. Соның бірі – асқақ Алтайдың аясындағы Патшалар жазығында орналасқан қорғандар. Бел­гілі археолог, профессор Зейнолла Самашевтің жетек­шілігімен осы Берелден табылған сақ дәуірінің жәді­герлерін тамашалауға мүмкіндік беретін мұражай салынбақ. Жуырда № 2 қорғанды аршу кезінде б.з.д. IV ғасырға жататын адам сүйектері мен құрбандыққа шалынған жеті жылқының қаң­қасы табылған болатын. Адам ағаш кескіннің ішіне салынған бағанаға жатқызылған, оның сүйек қалдықтары әлі зерттел­ген жоқ. Жылқылар болса скифтік жануарлар тәсілімен безендірілген. Жеті жылқының бірі жерленген адамның жеке тұлпары бол­ған сыңайлы. Өйткені, жануар алтын әшекейлермен безен­діріліп, ағаш кескінге жақын орна­ластырылған екен. Жылқы әбзелдерін безендіруде қораз бейнесі қолданылыпты. Бұл ежел­гі көшпенділер мәдениетінде сирек кездесетін жағдай. Зейнолла Самашевтің айтуынша, қорғанды қазу жұмыстары алдағы уақытта жалғаса бермек. Көне қорғаннан өзге де жәдігерлер табылуы әбден мүмкін. Катонқарағай ауданына жұмыс сапары аясында осында арнайы атбасын бұрған облыс әкімі Да­ниал Ахметов №2 қорғанның үстіне шыны саркофагты орнату жөніндегі мамандардың ұсынысын қолдады. Саркофагтың бұл түрі келушілерге археологиялық құн­дылықтарды жақыннан көруге мүмкіндік береді. Осы мақсатта биыл қыркүйек айына дейін жос­пардағы құрылысты жүргізуге 40 миллион теңге мөл­шерінде қаражат бөлінетін болды. – Біз бұл қорғандардың турис­терді қызықтыратын жерге айналуын көздеп отырмыз. Жақын уақытта қорған үстінен шыны саркофаг салынып, келушілер төмен түсіп, зерттеу жұмыстарының нәтижесін көре алатын болады, – деді Д.Ахметов. Аймақ басшысы сонымен бірге, Берел қорғандары негізінде этнотуризмді дамыту жоспарын дайындап, туристерді тарту үшін барлық жағдай жасауды тапсырды. Яғни, этнотуризмді дамытудың аймақтық жоспарына киіз үй үлгісіндегі ұлттық нақыштағы мейманхана, арнайы жабдықталған тамақтану нысандарын салу сынды шаралар енгізіледі. Өңір басшысы Берел жазығына келген адамдар ол жердің құндылығы мен көне заманның рухын сезінуі қажеттігін атап өтті. Бұл ретте салт аттыларға және жаяу жүргіншілерге арналған жол бағдарларын дайындауды тапсырды. Аталған жоспарды іске асыру барысы қыркүйек айының басында Өскемен қаласында өте­тін халықаралық ғылыми-тәжі­рибелік конференция барысында талқыланады. – Біз қорғандардың бетіне саркофаг орнату жұмыстарын жыл сайын қаржыландыруға дайынбыз, – деді облыс әкімі археологиялық экспедиция жетекшісі, профессор Зейнолла Самашевке. – Осылайша, бір жағынан, археологтар тарихи мұрамызды зерттеу жұмыстарын жүргізсе, екінші жағынан, ғылым саласымен ұштасқан кәсіпкерлік үрдістерді де дамытатын боламыз. Думан АНАШ, «Егемен Қазақстан» Шығыс Қазақстан облысы, Катонқарағай ауданы