Соңғы күндерде көп талқыға түсіп, қызығушылық туғызған тақырыптар арасында Сирия мәселесінің шешіміндегі Қазақстанның рөлі, Астанада өткен кездесу және Президент Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстанда түбегейлі саяси реформаларға байланысты халыққа жолдаған соңғы Үндеуін атап айтуға болады. Осындай жаңалықтардың бел ортасында тұрған Астанада маңызы мен ауқымы тұрғысынан жергілікті, аймақтық қана емес, халықаралық деңгейдегі үлкен оқиғалар жүзеге асып келеді. Бұл бір жағынан ресми Астананың жаһандық деңгейдегі рөлі мен ықпалының қаншалықты күшейгенін де көрсетеді.
Елдің келешегі үшін тиімді бастама
Қазақстанның халықаралық бейбітшілікті орнатуға бағытталған үрдістердің ортасында болуы, Президент Н.Ә.Назарбаевтың елде мемлекетті басқару өкілеттіктерін қайта бөлу және парламенттік жүйені күшейту үдерістеріне байланысты бастамаларына барша түркі әлемі, сондай-ақ Әзербайжан да зор мән беріп отыр. Негізінде, тарихқа көз жүгіртсек, көне түркі мемлекеттерінде басқару органдары болып табылатын құрылтайлар мемлекет билігінде маңызды рөл атқарған. Әсіресе, 600-700 жыл бұрын ұлы қолбасшы Әмір Темір басқаратын кеңесі, құрылтайы жоқ мемлекеттер келешегінің сәтсіздікке ұшырайтындығын айтқан болатын. Президент Н.Ә.Назарбаевтың түркілердің ұлы мемлекеттілік тарихы сынағынан өткен бұл жүйенің елдің келешегі үшін тиімді болатындығына көз жеткізіп отырғаны байқалады. Ал ол бұл шешімінде неге сүйенеді және Қазақстан жаңа басқару формасына қаншалықты дайын? Бұл сұраққа жауап іздеу үшін тәуелсіздік алғаннан бергі 25 жылға көз жүгірту жеткілікті. Сол жылдары тарих үшін соншалықты үлкен кезең болып есептелмейтін уақытта тар жол, тайғақ кешуден өткен Қазақстанда керемет, толығымен орныққан мемлекеттілік дәстүр қалыптасты, ең бастысы, қазақ халқында өзіне деген сенім пайда болды. Президент Н.Ә.Назарбаев тәуелсіздіктің алғашқы қиыншылықтарға толы және ауыр кезеңінен мемлекетті абыроймен алып шықты. Енді Қазақстан өтпелі кезеңді артқа тастап, өзіне жаңа мақсаттар белгіледі деп нық сеніммен айтуға болады.Алғашқы реформалар білім беру саласында басталған еді
Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаев соңғы Жолдауында тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында мемлекеттің аяққа тұрып, нық қадамдар басып, күш жинауға тырысқан уақытта президенттік басқарудың аса қажет болғандығын атап өтті. Енді Елбасының арқасында өтпелі кезең еңсеріліп, миссия толықтай орындалды. Сонымен қатар, осыдан кейінгі кезеңде мемлекетті басқаруға қабілетті мыңдаған жаңа кадрдың қалыптасқандығы да айқын көрінеді. Негізінде, Қазақстан тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап-ақ аймақтық геосаяси күшке айналу үшін қажетті барлық әлеуетке – мәселен, алып территорияға, табиғи ресурстарға, саяси, әскери, экономикалық, ғылыми және мәдени әлеуетке ие болды. Бізді ойландырған бір ғана жайт – аталған факторлардың әрбіріне тікелей байланысты адами ресурс тапшылығы мен ұлттық кадрлар мәселесі болатын. Президент бұл мәселені білім арқылы шешілетінін болжай отыра, өте көреген қадам жасап, 1993 жылы ТМД мемлекеттері арасында алғашқы болып жеке мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде мыңдаған қазақ жасын дамыған білім мен басқару жүйесінің тәжірибесін үйрену үшін дүниенің төрткүл бұрышына жібере бастады. Бұл бағдарламаларды тәмамдаған ұлттық кадрларды енді мемлекет басқаруының барлық сатыларынан кездестіруге болады. Өткен жылы Оқушылардың білім жетістіктерін бағалайтын халықаралық қауымдастықтың рейтингінде кейбір пәндер бойынша орта білім саласында Қазақстанның көптеген дамыған елдерден озып, алғашқы ондыққа кіргені кездейсоқ емес. Сондай-ақ, былтырғы жылы Дүниежүзілік университеттер рейтингіне Қазақстанның 4 жоғары оқу орны іліккен. Әрине, бұл жетістіктерге Н.Назарбаевтың білім саласын стратегиялық басымдық етіп таңдауына байланысты қол жеткізілді. Өйткені, ұлан-байтақ жері бар және табиғи ресурстарға бай мемлекетте адам ресурстарының тапшылығы мәселесін шешудің ең тиімді жолы – мемлекеттік аппаратты басқару қабілеті бар кадрлармен қамтамасыз ету. Нұрсұлтан Әбішұлы енді республиканың кадрлар әлеуетіне сеніммен қарап, мемлекетті басқаруда әрбір жеке тұлғаның өз жауапкершілігін түсінгенін қалайды. Себебі, осы жауапкершілік арқылы халықта өзіне деген жоғары сенім нығайып, заманауи ақпарат дәуір талап ететін «кемел, икемді және сергек азамат» болу мақсатына сәйкес мемлекет табысты түрде ілгерілей береді. Осы арқылы Қазақстан аймақтық күшке айналу жолындағы ең көкейкесті және қажетті құрамдас – адами ресурс мәселесін шешеді. Жалпы, тәуелсіздіктің қысқаша тарихына көз жүгіртер болсақ, Мемлекет басшысы білім саласынан бастаған реформаларды дана және сатылы түрде жүзеге асырды. Ендігі кезекте реформалардың соңғы сатысы басталды.Көптеген ұлт өкілдерінің отаны болып табылатын және әлемнің ешбір елінде баламасы жоқ Қазақстан халқы Ассамблеясы сияқты қоғамдық институттың құрылуы мен астананың көшірілуі тәрізді көреген қадамдар сатылы өзгерістердің тек екі ғана мысалы болып табылады. Жаңа елорда – Астананың тұсаукесер салтанатына қатысқан Әзербайжанның жалпыұлттық көшбасшысы Гейдар Алиев бұл оқиғаны «Тәуелсіз Қазақстанның ең үлкен жетістігі» деп атап көрсеткен еді. Бұл батыл тарихи-саяси қадам жалпы мемлекеттің демографиялық құрылымын өзгертіп, мемлекетті біржақты емес, көпжақты дамуға алып келді. Мақсат белгілі болатын, ол – Қазақстанды мықты, мызғымас және абыройы биік аймақтық күшке айналдыру.
Мемлекет басшысының бейбітшілік миссиясы
Кейде ел басшылары үлкен саяси ептілік, тәжірибелік және көшбасшылық қабілетімен өте қысқа уақытта мемлекеттің келешегі мен тағдырын белгілейтін шешімдер қабылдауға мәжбүр болады. Бұл тұрғыдан Н.Ә.Назарбаев жаһандық ауқымда үлгі боларлық саяси қайраткердің бірі ретінде қабылданады. Қазақстан басшысының бастамасымен Еуразиялық экономикалық одақ және Кеден одағы құрылуымен қатар, Қазақстан басқа да мемлекеттермен терезесі тең серіктес ел ретінде байланыстарын жүзеге асырып келеді. Қазақстанның Еуропалық одақ, АҚШ, Қытай, Үндістан, Иран сияқты мемлекеттермен, басқа да көршілерімен байланыстары екіжақты сенім мен бейбіт келісімге негізделеді. Қазақстан өз мысалы арқылы сыртқы саясатта көршілерімен бейбітшілік тактикасының нақты үлгісіне айналды. Ел Президенті ортақ құндылықтарға ие түркітілдес мемлекеттер арасындағы интеграцияны нығайту үшін маңызды бастамалар көтеріп, түркі әлемінің ақсақалы ретінде де бұл миссиясын абыроймен жалғастырып келеді. Қазақстан тәуелсіздігінің алғашқы жылдарынан бастап күні бүгінге дейін тікелей немесе жанама әсер беретін әртүрлі қақтығыстардың шешілуінде «белсенді тарап» болып келді. Алайда, бұл белсенділіктің негізінде «бір тарапқа жақтасу» емес, барлық жағдайда да бейбітшілікке бағытталған әділетті орнықтыру және бітімгершілік бастамалары жатыр. Бұл миссияны Ресей мен Украина шиеленісінде, Ресей мен Түркияның келіспеушілігінде, Сирия қақтығысында да араағайындық бастамаларымен орындаған Мемлекет басшысы Н.Назарбаев Армения-Әзербайжан, яғни Таулы Карабақ қақтығысында да әділетті жақтап, «бейбітшілік елшісі» ретінде зор ынта-жігер көрсетті. Армения Кеден одағына қосылудың алдында Нұрсұлтан Әбішұлының Әзербайжанның территориялық тұтастығын сақтау шартын алға тарта отырып, тағы бір мәрте әділетті жақтағандығын Әзербайжан халқы үлкен ризашылықпен еске алып отырады. Президент Н.Назарбаев халықаралық деңгейде бейбітшіліктің орнауында өзінің зор үлесін қосып қана қоймай, көшбасшылық қабілетін, жалпы әлемді бейбіт түрде басқарудың мүмкіндігіне деген сенімін паш етті. Қазақстан Президентінің саясат философиясы өте айқын. Бұл саясат бойынша жаңа халықаралық байланыстар – үйлесімділік қағидаларына және әділетке негізделген қарым-қатынас қалыптастыру, Қазақстанның үстіміздегі жылдың қаңтар айынан бастап екі жылға БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі ретінде жұмысқа кірісуі де дүние жүзінің Президент Н.Назарбаевтың басшылығындағы Қазақстанға деген сенімінің айқын көрсеткіші десек, қателеспейтініміз анық. Көпмәдениеттілікті мемлекеттің сыртқы және ішкі саясатының басымдығы деп жариялаған Әзербайжан Президенті Ильхам Алиев пен Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың ұстанымдары мен әлемдегі оқиғаларға деген көзқарастары бір-бірімен үндесетіндігімен ерекшеленеді. Екі мемлекет те бейбіт өмірге шақыратын гуманитарлық және экономикалық бастамаларға қолдау көрсетіп, үлкен жаһандық форумдарды өз жерінде өткізіп тұрады. Мақсат белгілі – ұлттық мәдениеттің ең тамаша үлгілерін барша адамзаттың ортақ қазынасына айналдыру. Осының нәтижесінде әлемде екіжақты сенімсіздікке, діни және этностық төзбеушілікке орын қалмайтын болады. Бұл жүйе бойынша даму тек қана материалдық құндылықтар арқылы емес, адамдардың жауапкершілігімен, жоғары адамгершілік құндылықтармен жүзеге асады. Қорыта айтқанда, Қазақстанға Президент Н.Ә.Назарбаевтың басшылығымен қол жеткізген жетістіктері және жаһандық бейбітшілік миссиясы үшін берілер ең жоғары марапат – Қазақстан халқының және дүниежүзілік қоғамдастықтың жоғары сенімі. Фузули МЕЖИДЛИ, PhD докторы, Әзербайжан Республикасы, арнайы «Егемен Қазақстан» үшін
