Әдебиет • 28 Қаңтар, 2025
ChatGPT әдебиетке әсер ете ме?
Қалай десек те жасанды интеллект (ЖИ) біздің өмірімізге дендеп енді. Қазір ол әр салада өз рөлін белсенді атқарып отыр. Бұл құбылыстың шығармашылық үдерістегі рөлі қандай, оны қаламгерлер пайдаланып жатыр ма деген сұрақтардың тууы заңдылық. Мүмкін сіз естіген де шығарсыз, жапон жазушысы Ри Кудан «Токио мұнарасы» атты романын жазу барысында ЖИ қосымшасын еркін пайдаланыпты. Осы романы арқылы 170-Акутагава әдеби сыйлығын жеңіп алды. Біз білмейтін қаншама қаламгер ChatGPT арқылы шығарма жазып жатқанын бір Құдай біледі. Әлгіндегі ақпаратты естіген соң, маған жасанды интеллектінің әдебиетке әсері туралы әлем қаламгерлерімен пікірлесу идеясы келді. Бұл тақырыпта неміс қаламгері Артур Вайгандт, мысыр жазушысы Моан Шалабия, қытай ақыны Сао Шүй, қазақ жазушысы Зәуре Төрехан және қырғыз ақыны Ұлықбек Өмекеев өз ойларын айтты.
Ғылым • 24 Қаңтар, 2025
Шетелдегі ғылыми тағылымдама: нәтижесі қандай?
Еліміздің білім брендіне айналған «Болашақ» бағдарламасының «500 ғалым» жобасымен жыл сайын көптеген ізденуші шетелдің маңдай алды оқу орындарында білім алып, ғылыми тағылымдамадан өтіп жатыр. Олардың шетелдегі білім сапары қалай болғаны, не үйреніп, нелерді түйгені және алған білімін елге қайтып келген соң, өз саласында қалай пайдаланатыны талайды қызықтыратыны сөзсіз. Осыған орай АҚШ-тың Джордж Вашингтон университетінде білім алып жатқан Айнұр Сләмғажы, Ұлыбританияның «King’s College»-інде ғылыми тағылымдамадан өткен Бейімбет Дәрібаев, Калифорния университетінде оқыған Шырын Қадылқызы, Бэйлор университетінде оқыған Достілек Дәуітбекті сөзге тартқан едік.
Сұхбат • 24 Қаңтар, 2025
«Ақмарал» – қайсар рухты әйел туралы шығарма
Жақында «Regal House Publishing» баспасынан америкалық жазушы Джудит Линбергтің «Ақмарал» атты романы жарыққа шықты. Ежелгі Орталық Азия алқабында өмір сүрген көшпелі тайпадан шыққан жауынгер әйелдің тағдыры суреттелген туынды қазір АҚШ-тың кітап дүкендерінде сатылып жатыр. Оқиғалары өзгеше, тақырыбы тың болғандықтан, аталған шығарма мұхитттың ар жағындағы әдеби сыншылардың да назарын аударыпты. Елдің ерекше ықыласына бөленген шығарма авторымен «Ақмарал» романы хақында еркін сұхбаттасқан едік.
Өнер • 24 Қаңтар, 2025
Рим Папасы риза болған қазақ музыканты
Музыка әлеміндегі хас таланттар көп өтпей-ақ биік белесті бағындырары анық. Олар ұлттық мәдениетімізді әлемдік деңгейде танытып, талғамы жоғары көшелі көрермен жүрегінен жол табатыны сөзсіз. Соңғы уақытта отандық жас музыканттар әлемдік сахналарда үлкен жетістікке қол жеткізіп, еліміздің мәртебесін арттырып келеді.
Қоғам • 24 Қаңтар, 2025
Ұлтымыздың мәдениетін әлемге танытып жүрген Қазақстанның Халық әртісі, әнші Димаш Құдайберген өнерінің құрметіне Астанадағы №87 мектеп-гимназияда арнайы кабинет ашылды. Іс-шараға әншінің әке-шешесі Қанат және Света Айтбаевтар, мектеп оқушыларының ата-аналары, әнсүйер қауым қатысты.
Пікір • 21 Қаңтар, 2025
Спартандықтардың тапқырлығы ретінде жиі айтылатын мына бір сөзді есіме алған сайын бізге әр мәселені өзгеше ойлау мен түйіндеудің ауадай керек екенін түсінемін. Аталған аңыздың ұзын-ырғасы мынадай. Бірде Македония патшасы ІІ Филипп грек қаласының тұрғындарына былай деп хат жазады: «Тез арада маған бірден бағыныңдар. Егер әскерім сендердің жерлеріңе басып кірсе, барлық егін, бау-бақшаларыңды құртады, ұлдарыңды құл, қыздарыңды күң етуге де дайынбыз», дейді. Спартандықтар оған бір ауыз сөзбен жауап қайтарады: «Егер...».
Білім • 21 Қаңтар, 2025
Ұлт ардақтысы Міржақып Дулатұлының тура осыдан жүз жыл бұрын жарық көрген математика оқулығы көркем тілмен ұғынықты жазылған. Оған дәлел – аталған оқулықтағы кейбір мысалдар.
Таным • 17 Қаңтар, 2025
Жоғалған рух. Қазақ қалай аман қалды?
1934 жылы Ныю-Йорк қаласында жарық көрген «Біздің қарапайым замандастарымыз» атты зерттеу еңбегін қолға алғанымда, тосырқап қалғаным рас. Өйткені АҚШ-тың Йелл университетінің антропологі Джордж Мердок бұл кітабында тасмандықтар, Жапонияның солтүстігіндегі айнустар, Мексикадағы ацтектер, Перудегі инкастар, Угандадағы гандалар, Полиярдағы эскимостар сияқты тарих сахнасынан жойылып бара жатқан халықтардың тарихы мен мәдениеті, қоғамдық дәстүрі туралы сөз қозғайды. Ал осылардың қатарына неге екенін қайдам Орталық Азиядан тек қазақты қосады. АҚШ ғалымы бұл зерттеуі арқылы не айтпақ? Нені меңземек деген сансыз ойдың жетегімен оның кітабын оқып шықтым.
Ең қысқа әңгіме • 15 Қаңтар, 2025
Ол тұста біздің ауылдағы ұйғыр балалар тек қазақ мектебінде білім алатын. Сол себепті Шөкірат, Ділмұрат, Гүлниса деген ұйғыр балалары бізбен бірге оқыды. 7-сыныпқа шыққан жылы қазақ әдебиеті пәнінің мұғалімі әр оқушыға қатаң талап қойды. Кезекті сабақ тақырыбы – Мұқағали Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда» поэмасы. Күркіреген дауысымен жарты сағат бойы аталған шығарманы бізге оқып берген мұғалім «үй жұмысы ретінде осы поэманы жаттап келіңдер» демесі бар ма? Ал, кеп жаттайық. Сенбі-жексенбі соны жаттаумен болдық. Дүйсенбіге дейін мен небәрі 10-12 шумағын зорға жаттадым.
Тәрбие • 14 Қаңтар, 2025
Әке жұмыста. Баланы кім тәрбиелейді?
Әлдебір данышпан «Балаңды тәрбиелеме, алдымен өзіңді тәрбиеле» деп айтқан екен. Бұл қазіргі қоғамды да ойландырады. Кейде орынды айтылған бір сөз атқан оқтан да ауыр тиетіні рас. Тәрбиені жалпылама деп қарастырсақ, оның ішіндегі әке тәрбиесі үлкен маңызға ие. Бұрнағы қазақтың «кімнің баласысың?» дегенінде де өзгеше мән жатқандай. Бұдан «Кімнен тәрбие алып жатырсың?» деген сүбелі сөздің мәйегін аңғарамыз.
