Әдебиет • 28 Ақпан, 2024
Замандастары Мұртаза мен Мағауинді шойын жолдағы қосылмайтын қос рельс секілді көретін. Рельс демекші, көзімізбен көріп, көңілімізге тоқыған сондай да бір оқиға болған. Екеуінің бүкіл өмірін көз алдыңа әкелетін бір сәттік қана эпизод. Ойлап қарасаң, өзіңе де сабақ болатындай қызық жағдай.
Руханият • 19 Қараша, 2023
«Авгийдің ат қорасына» қайта оралсақ...
Құрамындағы үш сөз үш жаққа тартқан «Әдеби тілдің нормасы» деген тіркес бар. Кеңес заманында шығармашылық адамының еркіндігін шектеуде жүйенің ойлап таппағаны қалмапты. Өз қолымызбен көсеу көсетіп қойып, қызықтап қарап отырыпты. Дүрмекке ілесіп, «әдеби тілдің нормасының» сойылын біз де соққан екенбіз. Енді бүгін әлеуметтік желіге бірдеңе жаза қояйық десек, бір жерден қатеміз шығып қалатындай қорқасоқтаймыз.
Әдебиет • 01 Қазан, 2023
Детектив – мінезді, тегеурінді жанр
Бір жанрда жазуға қолы жетпейді, екінші жанрда жазуға тәкаппарлығы жібермейді. Әйтпесе детектив – оқырманы көп жанр. Жанрдың ішіндегі елеулісі деуге де болады. Бұл жанрдағы шығармаларды жалпы халық сүйіп оқиды. Бірақ қазақ әдебиетінде тап осы жанр кенжелеп қалып отыр. Қазірге дейін ол тек Кемел Тоқаевтың ғана жанры сияқты елестетеміз. Бір жағынан, бір жанрдың жүгін бір ғана есім арқалап келгені де рас. Әрине, бір адамның бір жанрға айналғаны – ұлт әдебиеті үшін үлкен құбылыс. Алайда оның жолын жалғайтын мектеп қалыптаспағаны алаңдатады. Соған қарағанда детектив жазу да оңай емес. Бұл – бүгінгі әдебиеттің әңгімесі. Осы оймен жазушы Кемел Тоқаевтың жанрын талқылауға жиналдық. Аудармашы Заманбек Әбдешов пен жазушы Асқар Алтай келді.
Әдебиет • 26 Қыркүйек, 2023
Дәстүрлі әдебиет: Шындықпен бетпе-бет
Сонымен, Мұхтар Мағауиннің «Көк мұнар» романындағы Едігенің: «Он тоғызыншы ғасырда орыс романдарының Еуропаны басып кеткені тәрізді, жиырмасыншы ғасырдың аяқ шенінде қазақ романдары бүкіл жер жүзін жаулап алады» деген болжамы жүзеге аспады. Бас кейіпкер Едіге Мұхтар Мағауиннің өзі десек, бұл жай болжам болып қана қалмауға тиіс еді. Енді келіп жазушының аяғы жеткен жерге, романдары жетпегені өкінішті сияқты көрінеді. Бірақ ол жазушының өзіне ғана қатысты шаруа емес.
Руханият • 26 Шілде, 2023
«Үндеме» деумен қазақтың талай тарихы ұмытылды, талай тағдыр топыраққа көмілді. Мың тараудың бір тарауы біздің де жолымызды қиылыстырмағанда, бұл тағдыр да құм жұтқандай із-түзсіз кетпекші екен. Біз жазып, ел оқығаннан кейін тап осы кепті бастан өткергендер әр ауылдан табылатын да шығар. Баяғыда-ақ соны қағазға түсіріп, хаттап қойса қайтер еді. Бірақ бәріне тоқтау салған бір сөз бар, ол – «үндеме».
Әдебиет • 17 Мамыр, 2023
Тоқсаныншы жылдар шамасында басталған постмодернистер дүрмегі әдебиетімізде қандай айтыс-тартыстар тудырғанын әлі ұмыта қойғамыз жоқ. Бүгінгі күні ондай қозғалыс болмағандай жым-жырт қоя салғанымыз басқаны қойып, әдебиет тарихы үшін де обал. Қайткенмен де олар ақын-жазушылардың ортасында ғана емес, қалың оқырман арасында да талқыға түскенін көзіміз көрді емес пе. Оларға әртүрлі саяси ұстанымда болғанымен, өздерін жаңа көзқарастағы адамдар санайтын жекелеген тұлғалар да қызығушылық танытқанын іштей біліп те жүрдік. Соцреализм тұсында қалыптасқан, бірақ ұлттық болмысын жоғалтпаған дәстүрлі әдебиеттің күні біткендей өрекпігеніміз де есімізде. Олар дәстүрлі әдебиетіміздің Мұхтар Мағауин, Асқар Сүлейменов, Сайын Мұратбеков сынды талантты өкілдерін қалқан етіп ұстады.
Әдебиет • 27 Наурыз, 2023
Әлемді жайлаған идеясыз шындықтар және аманат арқалаған «Бөрте» лиротрагедиясы
Драматургтер шығармасы сахнаға жол тартқаннан бастап, басқаларға тәуелді болып қалады. Режиссерден тартып, актерлерге дейін бәрі пьесаға өзгеріс енгізгісі келеді. Олар енгізген бояуды, көңіл күйді, эмоцияны, атмосфераны, бәрін-бәрін қабылдауға көнесің, көнуге мәжбүрсің. Кейбір драматургтер сахнадан өз шығармасын өзі танымай қалады деседі. Ондай драма кез келген жерінен қысқарта берсе, мазмұны өзгермейтін бостекі роман секілді. Нағыз драма қол батпастай тығыз болуы керек.
Әдебиет • 09 Наурыз, 2023
Жалған Пафос немесе қазақ өлеңіне суицидтік сарын қайдан келді?
Абай туралы ең көп айтылатын сөз қайсы? «Абайдың қозғайтыны – іштің қайғысы». Байқайсыз ба, бұл өте ыңғайлы позициядан айтылған сөз. Ешкім жоққа шығармайды, дауласпайды. Сөзсіз мойындалған пікір кейде әдебиетте қауіпті болады. Әрі қарай ойлай алмайсың, ойыңды дамыта алмайсың. Ал бұған біздің аздаған уәжіміз бар.
Кино • 06 Қаңтар, 2023
Отандық кино өндірісі телесериалдармен толығып жатыр Ұлттық арна бірқатар сәтті жобалар жасады. Алайда ойласатын жайттар да жоқ емес. Бір байқағанымыз, отандық телесериалдарды әлеуметтік топтарға бөліп түсіру үрдісі бар сияқты. Тарихи сериалдарды зиялылар, отбасылық сериалдарды үлкендер, бүгінгі күн туралы болса, жастар ғана көруге тиіс секілді. Яғни қандай сериал түсірілсе де белгілі бір әлеуметтік топтың мүддесі көбірек ескеріледі. Басқалары соған фон ретінде ғана алынады. Сол себептен де біз әлі жалпыхалықтық сериал түсіре алмай келеміз.
Руханият • 23 Желтоқсан, 2022
Өлеңді түсіну үшін әуелі оның табиғатына үңілу керек. Мысалы, осы өлеңнің қай жолдары бірінші туды екен деп ойлануға болады. Өйткені өлеңнің бас-аяғы түгел бірден туа салмайтыны – айтпаса да түсінікті жайт. Естіп те, көріп те, кейде бастан өткеріп те жүргеніміз алғашқы екі жолдың адамға қапылыста келетіні. Алладан түскен аян ба, бұл не өзі деп таңданып та қалатын секілдісің.
