Еңбегіне қарай өнбегі

Телефон арқылы хабарласқанымызда, шаруашылық төрағасы әуелде әрі-бері сырғытып, бақшалықты көрсетуден басын алып қашты. Журналистер жиі мазалайды екен. Жазамыз деп келеді, телеарнаға түсіреміз деп келеді. Сөйтіп жүргенде, тіл-көз өтті ме, бордақыға байлап отырған дәу бұқасы басын көтере алмай өлермен күйге түскен. Қасымызда Манкент агро­кооперативінің төрағасы Батыр Анарметов пен аудандық ауыл шаруашылығы бөлімінің бас маманы, сыралғы дос Шухрат Құр­банәлиев бар. Әзіл-шынды тізе­ге басқандай болып рұқсат ал­дық-ау. «Көз адамды – молаға, түйе­ні қа­занға түсіреді» деген қа­­нат­ты сөз бар. «Досмат» шаруа қо­жа­лығының төрағасы осы жа­ғы­нан қауіптенетін болу керек. Бұл өзі бір қызық жағдай. Бұрындары кәсіп­орындар, ша­руа­шылықтар өзі өндіріп жат­қан өнім­дерін БАҚ арқылы жар­на­малауға құмартып жататын еді, соңғы жылдары қалам ұстаған ағайындар қайта-қайта айналып соға бергеннен кейін ерқашты болған ба, баяғыдай жарқылдап құшағын жая бермейді. «Досмат» шаруа қожа­лы­ғының иелігінде 3 гектар суармалы, 6 гектар жайылымдық жер бар екен. Үш гектар жердегі бау-бақша өнімдерімен таныса бастағаннан-ақ баяғыда айтыла беретін «Иранбаққа» кіріп кеткендей болдық. Шаруашылық жетекшісі Шам­хат атаның қос ұлы қан­дай жұмыстар атқарып жатқан­ды­ғын таныстырып келеді. Алма ағаштарының төрт-бес түрі, оның ішінде жаздығы, күзді­гі, қыс­тығы бар. Алхоры, өрік. Ал­­ды теріліп алғанымен биыл алма мол біткен. Ағаш бұтақ­та­ры сың­сыған өнімдерді көтере алмай басы жерге тигенше иіліп тұр. Біз бұған дейін көрген алма бақтарының арасында бос жер бо­лар еді, ол мұнда жоқ. Жі­гіт­тер жер көлемі аз болған­дықтан мейілінше игеріпті. Ара­лықтағы алаңқайға жоңышқа еккен. Тізеліктен асады. Үшін­ші орымға дайын. Әріректе картоп, қызанақ, қияр, болгар бұрышы. Енді бір иінде құл­пынайдың екі түрі егілген. Сыртқы қоршауға таяу сыпырғы жа­сайтын көктесін жүгері сабағы сияқты жайқалып тұр. Шамхат атаның жұмыскер қос ұлы Ұлықбек пен Назым­бек «біз өзімізге керекті көкө­ністердің негізгісін осы бақ­та өсіріп, артығын базарға шы­ға­рамыз», дейді. Бұған қоса «Дос­мат» шаруа қожалығының төрт түлік малы бар. Алты гектар жайылымдықта бидай, жоң­ышқа егеді. Бүгінге дейін 150 тон­на пішен дайындап алған. Бақшалықты жағалап мал қораға өттік. 18 сауын сиыр бар. 14 сиыр сауылады. 12 бұзау, бордақыда байлаулы 14 бас бұқа күтімде. Сауын сиыр­лардың қартайғандары етке сойылады да орнына жас сиырлар қосылады. Сауу аппарттары алынған. Осы үйдің келіндері таңертеңгілік қақтап сауып, сүт жинайтындарға өткізеді. «Сиырдың сүті – тілінде» деген сөз бар. Ағайындылар бұл мәселені түпкілікті шешкен. Бақшаның бір шетінен терең ор қазып, жаңадан орылған, сөлі бойындағы жоңышқаны әбден таптап, үстіне тұз себеді. Әр қабатты қалың шөппен жауып, жаңасын төсейді. Қысқы уақытта ашсаң сөлі құрғай қоймаған тұзды жоңышқа мал біткеннің жеңсік асы саналар екен. Алдына төре табақ тартыл­ған­дай сүйсіне жейді. Сүт те мол. Қазір жаңа технологияның дамыған заманы. Ұлықбек пен Назымбек ғаламторды ақтарып отырып, беларусь ғалымдары будандастырып ірілендірген ләмлеменің сипатын оқиды. Бір түбінің өзі 25 келіге дейін тарта­тын бұл өнім сиырлардың қоңды­лығын арттырып, сүтін көбей­тетіндіктен Белоруссиядан көшетін алдырған. Ұлықбек біреуін қоянның қос құлағынан ұстағандай сопаң еткізіп жұлып алды. Расы керек, Шымкентте талай шаруашылықты аралап жүріп мұндай ләмлемені көрген емеспіз. Ғалымдардың көз майымен келген бұл тұқымның тағы бір ерекшелігі, малға керегінше беріп, қалған бөлігін қоймада сақтасаң түсін бермейді. Кескен жері қарайғанымен, арғы жағы сөлді күйінде. Шаруашылық басшысының тіл-көз тиеді деп қорқатыны осы болса керек. Бірақ, бізде ерігіп келген жоқпыз. Осындай жақсы тәжірибелерді басқалар да естіп-көріп, тәуекелдің қайығына мінсін дейміз. Адамнан адам­ның артығы жоқ. Ерінбей ең­бек етсең жер жарықтық жомарт. Ауыл-ауылда пайдаланыл­май жатқан үйіргелік жер жетеді. Осы қос жігіттің жасағанының жар­тысын іске асырған жағ­дайда отбасы тоқ, ауылда мол­шылық болар еді. Елбасы да осы мәселені Үкімет алдына үнемі нықтап келеді. Ауылшаруашылық өнім­дерінің әр гектарына Үкіметтен бөлінген субсидияның есебі жоқ. Жеңілдікті пайдаланып, отбасыңды асыра. Тоқ­шы­лық иісі бұрқыраған мынау отбасының берекелі шаруа­шы­лығының басында тұрып та осыны ойладық. Ұлықбек пен Назымбектен үйренер көп екен. Шарбақ қасын­дағы бос жерге бақа терек­тер егіпті. Сатып алсаң қып-қызыл ақша. Сол мыңдаған ақша осы аулада тігулі тұр. – Тағы бір қора салып жатырмыз, – дейді Назымбек. – Құ­рылыс материалдары негізінен өзімізден. Пақсадан көтереміз. Жазда салқын, қыста жылы. Қос жігітке рахмет айтып қош­тастық. Бұл жігіттер күн көре алмай жатырмын деп ешкім­нің алдына алақан жайып бар­майды. Берекесі – еңбекте. Бау-бақшаның артық өнімін бала­лар үйіне, интернатқа, мектеп ас­ханасына, аз қамтамасыз етіл­ген отбасыларға береді екен. Бергенін бұлдамайды. Аза­маттық борышымыз деп біледі. «Шіркін, Қазақстанның әр ауылында осындай ас та төк молшылық болса екен», деген тілеумен аттандық. Бақтияр ТАЙЖАН, «Егемен Қазақстан» Оңтүстік Қазақстан облысы