Менделеев олимпиадасының бүкіләлемдік олимпиададан бірқатар айырмашылықтары бар. Бұл үш турдан тұратын жалғыз олимпиада. Бірінші теориялық турда оқушыларға химияны тереңдетіп оқитын мектептердің бағдарламасын толық қамтитын 8 есеп беріледі. Екінші теориялық турда есепті таңдауға сәл мүмкіндік беріледі. Химияның бейорганикалық, аналитикалық, органикалық, физикалық химия және тіршілік туралы ғылым мен полимерлер химиясы сияқты іргелі салаларының әрқайсысынан үш есептен беріледі. Әр сала бойынша берілген үш есептің біреуін таңдап шығару міндетті. Егер үшеуін де шығарсаң, ең сәтті шығарылған саналады. Екінші турдың есептері бірінші тур есептеріне қарағанда едәуір қиын. Олимпиада тапсырмасын орындап шыққан оқушы теориялық тур есептерінің шешулерін шығаберісте алып, өз шешулерінің дұрыс-бұрыстығын бірден бағалай алады.
Химияда баспен қатар қолдың да рөлі зор. Сондықтан оқушылардың тәжірибелік біліктіліктері мен дағдыларының қалыптасу дәрежесін анықтау үшін үшінші тур өткізіледі. Олимпиада өткізу шығынының үлкен үлесін осы эксперимент өткізуге қажетті құрал-жабдықтар мен химиялық реактивтер құрайды. Тәжірибелік тур әдетте химиялық эксперименттің екі жағын қамтиды: бірі анализ, екіншісі – синтез. Сонымен қатар, жасалған экспериментке байланысты аздаған теориялық сұрақтар да берілуі мүмкін.
Халықаралық Менделеев олимпиадасының жеңімпаздары Ресейдің кез келген университетінің химиялық мамандықтарына емтихансыз қабылданады. Соңғы жылдары олимпиада өткізу шеңберінде бірталай жақсы дәстүрлер қалыптасты. Мысалы, академик В.Луниннің олимпиадаға қатысушы елдердің құрама командаларының жетекшілерімен химия саласында білім беру мәселелерін талдауға арналған дөңгелек үстел ұйымдастыруы дәстүрге айналды. Онда әр жетекші өз елінің білім беру саласында болып жатқан жаңалықтар, химиялық білім беру саласында байқалған жаңа бағыттар туралы айтып, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері еркін талқыланады.
Халықаралық Менделеев олимпиадасы Қазақстанда үшінші рет өткізілейін деп отыр. Назарбаев университетте өткізілетін олимпиадаға әлемнің 17 елінен 120 оқушы қатыспақ.
Құрманғали БЕКІШЕВ,
педагогика ғалымдарының докторы, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ профессоры
