Өткен сенбі, жексенбі күндері Алматыда Қазақ елі Дзюдо федерациясының Құрметті президенті Бекет Махмұтов жүлдесі үшін жастар арасында дзюдодан халықаралық турнир өтті дүрілдеп. Сол турнирдің салтанатты ашылу сәтінде Олимпиада чемпионы Ермахан Ыбырайымов Бекет ағаны алтын медальмен марапаттады. Бұл – 1996 жылғы Атланта олимпиадасы алтын медалінің көшірмесі. Олимпиада комитетінің медалі де табыс етілді.
Дзюдо турнирінде қаптаған боксшылар... Екінің бірі, егеудің сынығы емес, Олимпиада чемпиондары бастаған мықтылар. Олимпиада чемпиондары Ермахан Ыбырайымов, Бақтияр Артаев, КСРО жеңімпазы Кәрімжан Абдрахманов, әлем чемпионы Галиб Жафаров, ел боксы дәурендеген кезде бас бапкер болған Тұрсынғали Еділов. Алтын балық үйіріндей бұлардың дзюдо турнирінде неге жүргендерін көпшілік жүректерімен сезеді, кейбіреулер аңтарылып қалған.
Тоқсаныншы жылдардың қиын күндерінде спортшылардың жағдайлары да мәз емес еді. Шетелде өтетін жарыстар, елдегі оқу-жаттығу жиындары қомақты қаржыны қажет етті. Сол ауыр кезеңде Бекет Махмұтов Қазақ елі бокс федерациясының тізгінін қолына алды. Сол 1993 жылдан бастап бокстың дәуірлеу, дәурендеу кезеңі басталды. Бекет аға қаржысын да, бар қажыр-қайратын да аямай, түрен салды. Қазақ боксының тынысы ашылды, боксшылар дүр етіп сілкініп шыға келді. Махмұтов 1996-2006 жылдары АИБА-ның 1-вице-президенті болып сайланды. Сол биік лауазымда жүріп қазақ боксшыларын әлемдік додаларда қақпайлаудан, қиянаттан қорғады. Аса беделді ұйымның басшылығында жүргенде қазақ боксшылары буырқанып, бұрқанып шыңға ұмтылды. Әлемнің ең беделді додасы Олимпиададан алтын, күміс, қола медальдармен орала бастады. Бұл жерде Бекет Махмұтовтың орасан зор еңбегі бар. Қандай талант болмасын, бабы келмесе, күндердің күнінде бағы да таяды. Мына жерде атақты боксшылардың жүруінің сыры да осында. Бекет ағаға деген шексіз алғыстарын, ризашылықтарын білдіруде.
«Халық арена» сарайының төрінде төселген үш татами үсті жалын шарпиды. Әзірбайжан, Қырғызстан, Өзбекстан, Грузия, Молдова және Қазақ елінің балуандары жауырындарынан бу атқылап, сілкілесіп жатыр. Турнирдің тұңғыш рет өткізіліп жатқанына қарамастан, балуандар саны өте көп. Межелеген 400 балуан орнына 530 татами шеберлері білек түре жетіпті. Тек 60 кило салмақтың өзінде 60, ал 66 килода 67 балуан. Осыдан-ақ турнирге деген ықыласты бағамдай беріңіз. Жанкүйер қарасы да мол.
Ұлт спортының жанашыры Бекет Махмұтов 2009 жылы Қазақ елі дзюдо федерациясының президенті болып сайланды. Өте іскер, қолы ашық басшы дзюдоны да дүрілдетіп көтере бастады. Балуандар әлемдік додаларда бұзып-жарып шыға келді. Кейін бұл іскер де, ойлы басшының беделін құрлықтағылар мойынап, Азия Дзюдо одағының вице-президенті лауазымына сайлады. Асхат Житкеев, Асхат Шахаров, Максим Раков, Ғалымжан Мұқанов, Елдос Сметовтердің Олимпиада, әлем чемпионаттарында Қазақ елінің қасиетті туын желбіреткен жылдар – федерацияны Бекет Махмұтов басқарған алтын кезең. Тек 2009-2012 жылдары жастар арасынан жарқ етіп Азияның 10 чемпионы шықты. Булығып жүрген жас толқын бұрқ етіп жанартаудай атылды. Жанартауға дүмпу берген – осы Бекет аға. Сондықтан да бұл ақсақалға деген спортшылар құрметі ерекше. Әсіресе дзюдо мен бокста.
Осы жылы наурыз айында Орал қаласында жастар арасында бокстан Бекет Махмұтов жүлдесі үшін халықаралық турнир өткізді шапағатын көрген шәкірттері. Енді Алматыда өтті халықаралық дзюдо турнирі ақ жүрек ақсақал құрметіне. Бұл – сонау қиын кезеңде шапағатын, қамқорлығын көрген шәкірттерінің алғысы. Жақсылық ұмытылмаса екен деген сауапты іс. Бұл турнирдің өтуіне ұйытқы болған – Олимпиаданың күміс жүлдегері (Бейжің, 2008 ж.), әлем чемпионатының қола медаль иегері (Мюнхен, 2001 ж.) Асхат Житкеев бастаған дзюдо мамандары.
– Қазіргі жастар білсін, Бекет Махмұтов ағамыздың қандай ақ жүрек, ұлт спортының жанашыры болғанын, – деді Қазақ дзюдо федерациясының даму жөніндегі директоры Асхат Житкеев. – Бекет ағаның жүрегі де қолы да ашық жан. Құрамадағы әр балуанның атын білетін. Үнемі намыстарын қайрап, қамшылап отыратын. Жеңімпаздар мен жүлдегерлерді қаржылай қомақты сыйақы беріп, қанаттандырып отырды. Спортшылардың тарықпауына баса көңіл бөлді. Жарыстарға елден бұрын келіп, елдің соңынан қайтатын. Біз де сол кісінің іскерлік тәжірибесінен үлгі алдық. Жақсылықты ұмытуға болмайды. Шіркін, осындай адамдар көбірек болса екен елімізде.
Турнирге арнайы келген Азия Дзюдо одағының бас хатшысы Мукеш Кумар мен Азия одағының спорт директоры Че Куонг Хон жарыстың жоғары деңгейде ұйымдастырылғанын, табысты өткенін ықыласпен айтты. Бұл – Қазақ еліндегі дзюдо күресінің даму қарқынына берген баға.
Әзербайжан дзюдо күресі жақсы дамыған ел. Елнур Мамедли, Назим Гусенов сияқты Олмпиада чемпиондары, Ельхом Мамедовтай әлем чемпионы шыққан топырақ. Олимпиада және әлем біріншілігінің жүлдегерлері де жеткілікті.
– Мамыр айында Әзербайжанда «Ислам ойындары» өтеді, ел қазір үлкен дайындық үстінде, – деді команданы алып келген жасөспірімдер құрамасының аға бапкері Адил Садыков. – Соның бағдарламасында дзюдо да бар. Құраманың бас балуандары Санкт-Петербургтегі Гран-при жарысына кетті. Кейбіреулері шетелде оқу-жаттығу жиынында. Бұл турнирге 3 балуан әкелгем. Үш-үш белдесу өткізді, шамаларының жеткені сол. Турнирдің ұйымдастыру деңгейі өте жоғары, төрешілер де қиянат жасамады. Күні кеше ғана ересектер арасында Еуропа чемпионаты өтті Польшада. Екі алтын, үш қола медаль жеңіп алдық. Осының өзі Әзербайжан дзюдосының деңгейін көрсетіп тұр. Тағы бір айта кететін нәрсе, біз шетелден бапкер де, спортшы да шақырмаймыз. Қайтеміз, шетел маманын асырап, білікті бапкерлер мен өз Олимпиада чемпиондары өзімізде де бар.
Көрші Өзбекстан дзюдосы да жақсы көтеріліп келеді. Бұл елде Олимпиада чемпионы болмағанымен, Армен Багдасаров, Абдулло Тангриев, Ришод Собиров, Диорбек Урозбаев сияқты Олимпиада жүлдегерлері бар. Осы елден қалың қол болып 44 балуан жетті. Турнирдің бірінші күні 1 алтын, 1 қола медальға ие болды. 1996 жылы Атланта олимпиадасында күміс медаль жеңіп алған Армен Багдасаровтың ұлы Артем Багдасаров финалда біздің Қайсар Шамшадиновтан жеңілді.
Қазақ елінің қыздар құрамасы сегіз салмақта да алтын тұғырды меншіктеп алды. Олар: Адия Сайын (44 кг), Ақмарал Науатбек (48 кг), Диана Аипова (52 кг), Аида Карчаева (57 кг), Гүлдерайым Әлмағанбет (63 кг), Перизат Қадірбекова (70 кг), Әмина Расул (78 кг), Нұрғаным Тұршабек (+78кг). Жігіттер құрамасы жеті салмақта алтын тұғырға көтерілді. Олар: Дәмір Болатбеков( 55 г), Марат Жанқожа (66 кг), Барыс Қуан (73 кг), Мадияр Сембаев (81 кг), Алмас Жұмағали (90 кг), Қайсар Шамшидинов (100 кг), Санжар Жабборов (+100 кг). Тек 60 килодағы өзбекстандық Кемран Нурилаев қана ырық бермей, алтын жүлдені жұлып әкетті. Өзбек қызы Нодира Юлдашева (78 кг) мен қырғыз Кристина Нежникова (+78кг) қола медальға қол жеткізді. Ерлер арасында қырғызстандық Асман Акылбекұлы (60 кг), грузиялық Гиорги Базандарашвили (66 кг) және өзбекстандық Адхамжон Ахмедов (90 кг) пен Синдор Нуруллоев (66 кг) қола медальға ие болды. Әзірбайжан, Молдова елдерінің дзюдошылары еңселері түсіп, елге қайтты. Қазақ елінің қоржыны уыс-уыс медаль.
Зейнел ЖЕКЕЙҰЛЫ,
журналист
АЛМАТЫ
