Меңзеп отырғанымыз, әлеуметтік желіге жарияланғаннан кейін қоғамда қызу талқыға түскен Алматы қаласындағы нағашы атасының 10 жастағы немересін соққының астына алған видеосы. Видеода шырқыраған бала жақындарынан көмек сұрап, атасының ауыр соққысынан арашалап алуды өтініп сұрайды. Шарасыз баланың шырқыраған үнін естіген көпшілік, әсіресе волонтерлер, қоғамдық қор өкілдері мен құзырлы орган қызметкерлері бей-жай қалмады. Бұл оқиға Алматының Түрксіб ауданында 15 ақпанда болғанымен, баланың анасы полицияға тек 6 наурызда арыз жазған. Ажырасып, үш баласымен далада қалған 32 жастағы келіншек барар жер, басар тауы қалмаған соң амалсыз ата-анасының үйін паналауға мәжбүр екенін айтқан. Балаларын мазақ етіп, ұрып-соғуды әдетке айналдырған туған әке-шешесінің қаһарынан үш ұлын ғана емес, өзін де қорғауды сұраған анаға қазір тек дағдарыс орталығы ғана көмек қолын созған. Ал Алматы қаласының Полиция департаменті тасжүрек қарттың сол кездері наркологиялық диспансерде мәжбүрлі түрде ем қабылдап жүргенін анықтаған. Ақылымен немерелерінің жүрегіне ізгілік емес, қатыгездігімен зұлымдық ұялатқан қарияның арқалаған жазасы – 10 күндік қамақ қана.
«Балалардың құқықтарын қорғау және қауіпсіздігін сақтау бағытында қолға алынған іс-шаралар» тақырыбында өткен брифингте ІІМ Әкімшілік полиция комитеті төрағасының орынбасары Алексей Милюк осыған ұқсас оқиғалардың көбі әлеуметтік жағдайы нашар, тұрмысы төмен отбасыларда жиі тіркелетінін айтып өтті.
«Көптеген жағдайда зорлық-зомбылық отбасындағы әлеуметтік проблемалардан, тәртіптің жоқтығы мен моральдық қасиеттердің төмендігінен туындайды. Әсіресе, ішкілікке салынып кеткен шаңырақта бұл мәселе өте өткір», дейді ол. ІІМ ұсынған деректерге қарағанда, қазіргі таңда 7 мыңнан астам отбасы полиция есебінде қолайсыз отбасы ретінде тұрса, онда 11 мыңнан астам бала тәрбиеленіп келеді екен. Ал жыл сайын бала тәрбиесі мен міндеттеріне немқұрайды қараған 40 мыңнан астам ата-ана мен заңды өкіл әкімшілік жауапкершілікке тартылып, мыңға жуығы өз құқықтарынан айырылады.
«Полиция қызметкерлері тек кей жағдайларда, мәселен, отбасындағы түйінді басқа жолдармен шешу мүмкін болмаған кезде ғана ата-ананы құқығынан айыру туралы өтініш жасайды. Түптеп келгенде, қолайсыз отбасы – өзекті әлеуметтік-тұрмыстық мәселе болып табылады. Ал бұл тұйықтан жол табу мен мәселенің салдарын жоюға ішкі істер органдарының құзыреті жете бермейді. Осыған орай, ІІМ-нің мұрындық болуымен 2019 жылдың сәуір айынан бастап жаңа институт – полиция есебінде тұрған кәмелетке толмағандар мен қолайсыз отбасыларды медициналық-әлеуметтік есепке алу заң жүзінде енгізілген болатын», деді комитет өкілі.
Брифинг барысында көтерілген тағы бір мәселе – кәмелетке толмағандарды жыныстық қолсұғушылықтан қорғауға қатысты. Себебі А.Милюк осыған ұқсас әрбір екінші қылмыс тұрғын үйлерде жасалатындықтан мұндай жерлерге полицияның қолжетімдігі шектеулі екенін ескертіп өтті. «Жеткіншектерге қатысты жыныстық сипаттағы қылмыстардың 30 пайызын денсаулық сақтау органдары ерте жүктілік фактілерін салыстыру кезінде ғана анықтап жатады», дейді ІІМ өкілі.
Соңғы 7 жылда елімізде жасөспірімдер қылмысының төмендегенін атап өткен спикер ұдайы жүргізіліп жатқан түсіндіру жұмыстарының нәтижесінде халықтың полицияға осыған ұқсас фактілер бойынша көбірек хабарласа бастағанын да айтты. Оның мәлімдеуінше, қарапайым жұрттан келіп түскен арыз-өтініштер бойынша өткен жылы балалардың жыныстық қолсұғушылығына қарсы жасалған қылмыстардың үштен бірінен астамы тіркелген.
Кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғау мақсатында заңнаманы жетілдірудің арқасында зорлау және нәпсіқұмарлық сипаттағы күш қолдану әрекеттері ауыр қылмыстар санатына ауыстырылды. Енді мұндай фактілер бойынша татуласу мүмкін емес. Сондай-ақ, жеткіншектердің жыныстық тиіспеушілігіне қарсы қылмыстарды жасырып қалғандар 6 жылға бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Естеріңізде болса, 2020 жылдың желтоқсан айында осындай қылмыстарға жататын қылмыстар ауқымы кеңейтіліп, кәмелетке толмағандарға қатысты зорлық-зомбылық жасағаны үшін сотталғандарға педагогика саласында қызмет атқаруға және балалармен жұмыс істеуге өмір бойына тыйым салынған болатын. Жазасын өтегеннен кейін де педофил кем дегенде 8 жыл полицияның қатаң бақылауында болады.
Балалар қауіпсіздігіне төнген қауіптің көбіне ата-аналардың бейқамдығы түрткі болса, кәмелетке толмаған жеткіншектердің қылмыс жасауына жеткіншектердің бақылаусыз қалуы, үлкендер тарапынан бақылаудың жоқтығы ықпал ететіні сөзсіз. Рас, балаларды қорғау, олардың құқықтарын сақтау – бүкіл қоғам мен мемлекеттің алдында тұрған басты міндеттердің бірі. Дегенмен, тәрбиеге ата-ананың тікелей жауапты екенін, отбасындағы ұйыған береке-бірліктің баланың болашағына әсері мол боларын ұмытпаған жөн.
