Аға мен іні

1980-жылдардың ортасында «Комсо­мольская правда» газеті Мәскеу тұрғы­ны, Жуковский атындағы әуе-әскери академиясының түлегі, тех­ника ғы­лым­дарының докторы, профессор, полковник Раунақ Есен­берлинге өз өміріне әсер еткен тұлға жайлы ес­телік жазып беру­ді өтініпті. Раунақ көкеміз әрі-бері ойланып «Мен үшін ерекше адам» деген тақырыппен жалғыз ағасы, тау тұлғалы жазушы Ілияс Есенберлин жайлы қалам тартқан екен.

21 Қаңтар, 2020

Гендік модификация қатері

Қазіргі таңда адамзатты алаң­датып отырған дүние азық-түлік өнім­­дерінің гендік модификацияға ұшы­­рауы. Бұл дегеніміз – жасанды жолмен лаборатория жағ­дайында өндірілген, қазақша айт­қанда будан өнімдер. Мысалы, АҚШ-та жеміс-жидекке жанды ор­ганизмнің ДНК-сын қосып будан өнім шығару ісі әлдеқашан жолға қойыл­ған. Бұл тәжірибе қазір Қытай эко­номи­касының да жетістігі саналуда.

16 Қаңтар, 2020

Будан өнімнің зияны

Қазіргі таңда адамзатты алаң­датып отырған дүние азық-түлік өнімдерінің гендік модификацияға ұшырауы. Бұл дегенміз – табиғи емес жасанды жолмен лаборатория жағдайында өндірілген, қазақша айтқанда будан өнімдер. Мысалы, АҚШ-та жеміс-жидекке жанды орга­низмнің ДНК-сін қосып будан өнім шығару ісі әлдеқашан жол­ға қойылған. Бұл тәжірибе қазір Қы­тай экономикасының да «жетістігі» саналуда.

13 Қаңтар, 2020

Жылқыға төнген зауал

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Ұлы даланың жеті қыры» атты мақала­сында: «Атқа міну мәдениеті мен жылқы шаруа­шылығы жер жүзіне Ұлы даладан тарағаны тарихтан белгілі» деген пайым айтады. Расында, қазақ халқы үшін жылқы түлігінің тарихи-әлеуметтік маңы­зы өте зор. Атақты ақын Ілияс Жансүгіров айтқандай:

20 Желтоқсан, 2019

Сүйіспеншіліктің анасы – ықылас

Сүйіспеншілік күллі жараты­лыс атаулының – себепкері. Өйт­кені, Алла адамды Абай атамыз айт­­­қандай сүйіспеншілікпен жарат­қан. Сондықтан да сүйіспеншілік ұяла­ған қоғам, отбасы тыныштық пен берекенің бастауы. «Отбасы не­месе шаңырақ сүйіспеншілікке толы болса – ізгіліктің көркем са­рай­ларының бірі, ал берекесіз болса – азаптың терең шұңқырларының бірі» деп, жазады мысырлық танымал оқымысты Ата әс-Сынбати.

13 Желтоқсан, 2019

Ұрпағы мықтының – ұлысы мықты

Байырғы бабалардан бүгінге жеткен: «Бала ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» дейтін құнды тәмсіл бар. Осы тәмсілді сәл тәпсірлеп көрсек, яғни баланың отбасы ошақ қасында көрген тәрбиесі мен үйренген өнегесі оның өмірлік ұстанымына айналады. Отбасынан әбес қылық көріп өскен бала үлкейгенде соны жасайды. Бұл талас тудырмайтын мәселе.

28 Қараша, 2019

Темекінің тауқыметі

Ресми дерек бойынша, Қазақстан халқының 30 пайызы, яғни 4,8 мил­лион адам темекі тартады. Осылардың 1 миллионы әйел заты, яғни қыз-келіншек, кемпірлер. Тіпті осындағы әйел жыныстылардың 120 мыңы 13-15 жастағы жасөспірім қыздар болса, 12-14 жас аралығындағы жеткіншектердің 10 пайызы, 15-17 жас мөлшеріндегі бозбалалардың 21 пайызы, 18-19 жастағы жас жігіттердің 32 пайызы, 20-29 жастағылардың 39 па­йызы шылым шегеді екен. Сол сияқты 29-59 жастағы ер адамдардың 65 пайызы темекіге құмар.

19 Қараша, 2019

Рухани кәмпеске

Көрнекті ғалым, профессор Мекем­тас Мырзахметов 2001 жылы «Парасат» журналының 9-санында жарық көр­­ген «Ру­хани кәмпеске» атты мақаласын­да: «...Аса қатерлі мәселенің бірі – қазақ ұлтын жер бетінен тұтас жоғалтып жіберіп, олар жайлаған ұлан-байтақ, бай өлкені босату үшін жоспарлы бағдар­ламалар да болған. Бұл Ресейдің жеті қат жер астында сақталатын мем­лекет­тік құпиясы. Сондықтан ол құжат­тар­­ды ешқашан қолмен ұстап, көзбен көре алмаймыз» деп жазыпты.

31 Қазан, 2019

Уәдеге берік бол!

Қазақта бұрыннан келе жатқан «Уәде – құдай аты» дейтін өте мәнді тіркес бар. Неге мәнді? Өйткені уәде бұзылып, оның қоғамдағы рухани һәм имани құндылығы әлсіреген жерде береке қашады. Өйткені уәде дегеніміз – қауымды берекесіздіктен сақтайтын әрі адамдар арасындағы әртүрлі қарым-қатынасты бұзбай ұстап тұратын мызғымас ұстын.

22 Қазан, 2019

Құлдық ұрғызудың құпиясы

17 Қазан, 2019

Мылтықсыз майдан

Бүгінгі таңда «байырғы адами құндылықтар жойылып бара жатыр» дегенді әркім айтады. Бұл өте орынды пікір. Қандай бір халық заманға сай өсіп-өркендеп, әлем қауымдастығы алдында өзінің ұлттық бет-бейнесін сақтап қалу үшін сан ғасырдан бері үзілмей келе жатқан байырғы құндылықтары: салты мен дәстүрі, тілі мен діні, ешкімге ұқсамайтын тұрмыстық һәм рухани қарым-қатынас ерекшеліктері үлкен рөл атқарады. Төтесін айтқанда, рухани-мәдени құндылықтарын сақтай алмаған ұлттың болашағы бұлыңғыр.

12 Қыркүйек, 2019

Адамтану ілімі

Әрбір халықтың табиғи жаратылы­сында өзін басқалардан ерекшелеп тұра­тын кемел қасиеті болады. Айталық, ағар­тушы Ыбырай Алтынсарин 1879 жы­лы Орынборда жарық көрген «Қазақ хрестоматиясы» атты еңбегінде, қазақ жара­тылысы өте таза халық, оның сана-сезімі мен сұңғылалығы біреу салып берген тар шеңберге сыймайды десе, ХІХ ғасырда өмір сүрген поляк зерт­теушісі А.Янушкеевич күнделігінде, «қа­зақ­тардың ақыл-ой қабілеті мен сұңғы­ла­лы­ғына ерік­сіз таңырқай, таңданбасқа амал жоқ» деп халқымыздың басқалардан артық кемел қасиеті жайлы тамсана жазады.

03 Қыркүйек, 2019

Жалған тарих жарға жығады

Үнді халқының қайраткері Жавахар­лал Неру «отарланған елдің тарихын отар­лаушы жазады» дегені сияқты ке­зінде қазақтың үлкен ақыны Ғафу Қайыр­беков жорта аңқаусып: «Осы орыстың хан­дарының бәрі ақылды да, қазақтың хандары неге ақымақ» деп қиналатын көрінеді.

14 Тамыз, 2019

Тіл алауыздығы

Жалпы «алауыздық» деген жақсы нәрсе емес. Атам қазақ «алтау ала болса ауыздағы кетеді» деп бекер айтпаған. Қазіргі таңда әлемдік социологтар «Тіл алауыздығы» дейтін терминді қолда­нып жүр. Осы тақырып бойынша ұзақ жыл еңбектенген АҚШ-тың Браун уни­верситетінің профессоры Алака Хол­ланның пайымдауынша, тілдік алауыздық – отарлаушы тіл мен отарланушы тілдің арақатынасы салдарынан пайда болатын рухани һәм саяси теңсіздік екен.

08 Тамыз, 2019

Той жарыс

02 Тамыз, 2019

Тектілік феномені

Қазақ танымында аса құдіретті, өте қадірлі «тектілік» дейтін ұғым бар. Мысалы, атақты жырау Ақтамберді: «Елден елді аралап, Тектіден текті саралап Сынға толса сияғы, Әлбеті шамның шырағы, Мұхиттан сүзіп шығарған, Қымбатты гауһар бағасы...» деп тектіліктің қасиеті туралы толғаса, Сыпыра жырау: «Бай баласы байға ұқсар, Байлаулы тұрған тайға ұқсар. Би баласы биге ұқсар, Алты қанат үйге ұқсар, Хан баласы ханға ұқсар, Биік-биік шыңға ұқсар. Құл баласы құлға ұқсар, Мал таптаған гүлге ұқсар» деп тектіліктің не екенін түйіндепті.

23 Шілде, 2019

Тәрбие өзегі – тарихи сана

Қазақстан Республикасының Тұң­ғыш Президенті - Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев 2011 жылы Астана қаласында ұйымдас­тырылған Дүниежүзі қазақтарының ІV Құрылтайында: «Халқымыздың тарихи санасын қалыптастыратын дүние тарихы мен мәдениеті» дегенді қадап айтты. Өйткені тарихи санасы жетілмеген, яки қалыптаспаған халық өзінің ұлт ретіндегі толық болмыс-бітімін сақтай алмайды. Сол себепті мемлекет ретінде жойылып кетпеу­дің, ұлт ретінде ассимиляцияға ұшырамаудың басты кепілі – бұқараның тарихи санасын ояту.

12 Шілде, 2019

Корейлер қалай көгерді?

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Корей елінің экономикасы адам көргісіз құлдырады. Тіпті әлемдегі ең кедей мем­ле­кеттердің қатарына қосылды. 1962 жыл­­ғы даму көрсеткіші бойынша Оңтүс­тік Корея Азия елдерінің ішінде соңынан са­нағанда Үндістаннан кейін екінші орын­да тұрды.

01 Шілде, 2019

Бүлдіру оңай, бүтіндеу қиын

Бүлік немесе ел ішінде болатын берекесіздіктен сақтану жайлы қасиетті Құран мен пайғамбарымыздың (с.ғ.с) сүннетінде нақты нұсқаулар бар. Жалпы адам баласы барда қандай да бір бүліктің болмай қалуы мүмкін емес. Бүліктің пайда болатыны жайлы пайғамбарымыз (с.ғ.с) хадистерінде айтып кеткен. Сондықтан да болуы мүмкін бүліктен сақтану, оған әзір болу пайғамбарымыздың (с.ғ.с) сүннетінен болып табылады. Ол үшін алдымен – білім, ақыл, хикмет (даналық), дұрыс амал, сабыр, ыждағат керек.

14 Маусым, 2019

Тілдер соғысы

Қазір жер бетінде әрбір тіл өзінің билігін арттырып, ықпал аумағын кеңейту үшін қиян-кескі соғыс жүргізіп жатыр. Бұл соғыста жеңген тіл – қуаттанып, әскері көбейеді, иелік аумағы ұлғаяды, көкжиегі кеңейеді. Жеңілген тіл күндердің күнінде жерленеді.

10 Маусым, 2019