2017 жылғы 9 сәуірде Үндістанның 9 штатында парламент сайлауын өткізу жоспарланған еді. Алайда, бұл күні Джамму мен Кашмир штатында жаппай тәртіпсіздіктер болды. Дауыс беруден бас тартып, үкіметке бойкот жариялаған наразы топтар оннан астам сайлау учаскесін қиратып, екеуін өртеп жіберді. Тәртіпсіздік салдарынан сегіз адам қаза тапты. Ондаған адам түрлі жарақатпен ауруханаға түсті, жүздегені қамауға алынды.
Осылайша, штатта сайлау өтпей қалды. Ашылған мың жарым учаскеге дауыс берушілердің 7 пайызы ғана келді.
Джамму мен Кашмир – Үндістандағы халықтың басым бөлігі мұсылмандарды құрайтын жалғыз штат. Мұндағы ахуал бірнеше ай бойы шиеленісіп тұр. Былтыр 8 шілдеде елдің қауіпсіздік күштері «Хизб уль-Муджахидин» сепаратистік тобы жетекшілерінің бірі Бурхан Музаффар Ваниді өлтірген болатын. Өңірдегі жаппай наразылық акциялары сол кезден басталды. Сондай-ақ бұл жерде құқық қорғаушылар мен сепаратистік топтар арасында қақтығыстар жиі болады.
Британияның бодандығында болған Үндістан 1947 жылы екі бөлікке бөлінді. Басым көпшілігі мұсылмандардан тұратын өңірлер бөлек ел – Пәкістан болып құрылды. Мұсылмандардың Пәкістанға, ал үнділер мен сикхтердің Үндістанға жаппай көшуі кезінде қақтығыстар жиіледі. Шекара бөлісу қиынға соқты. Жүздеген мың адам қаза болды, 12 миллионнан астамы баспанасыз қалды. Мұсылмандардың басым бөлігі Пәкістанға қоныс аударғанымен, бір бөлігі туған жерлерінде қалуды жөн көрді.
Соңғы жылдарға дейін Үндістан билігінің мұсылмандармен қарым-қатынасы жақсы болатын. Бұдан бұрын, көп уақыт билік басында болған Үндістан ұлттық конгресі партиясы мұсылман өңірімен ортақ келісім тауып келген. Олар зайырлылық идеологиясы мен дінге бөлінбейтін жалпыүндістандық бірегейлік қағидасына сүйенді. ҮҰК үкіметі мұсылмандардың да үнділер, христандар мен буддистер секілді республика азаматтары екендігін көрсету үшін барынша тырысты. Ислам діні өкілдері үш рет Үндістан президенті болып сайланды. Мұсылмандар министр лауазымдарына да жиі тағайындалып отырды.
Алайда, жергілікті үнділер мұсылмандарға қарсы жиі бүлік шығаратын. Олардың ең ірісі Үндістанның батысындағы Гуджарат штатында 2002 жылы болды. Үнді ұлтшылдары мұсылмандарға дін қызметшілері отырған пойызды өртеді деген айып тағып, оларды жаппай соққыға жықты. Қақтығыс салдарынан 2 мыңға жуық адам қаза тапты.
2011 жылғы халық санағынан кейін Үндістан үкіметі оның нәтижесін кешіктіріп жариялады. Сол кезде «билік мәліметтерді әдейі жасыруда, себебі мұсылмандар Үндістан халқының бестен бір бөлігін құрап отыр, таяу уақытта басып алады» деген қауесет тарады. Бұдан кейін мұсылмандарға қарсы пікір білдірушілер көптеген штаттарда бой көтере бастады.
2014 жылғы сайлауда Үндістан халықтық партиясы билік басына келді. Оған елде қалыптасқан мұсылмандарға қарсы ахуал өз әсерін тигізді. Партияның лидері Нарендра Моди сайлауалды науқанда ұлтшылдық сарындағы ұрандарды белсенді пайдаланды.
Бүгінде мұсылмандар үшін алаңдаушылық тудыратын мәселелер жеткілікті. Қазіргі билік кезінде өздерін емін-еркін сезінетін үнді радикалдары жоғары мінбелерден жиі мұсылмандарды қаралайды. Осылайша, үнділердің оңшыл радикалды «Шив Сена» ұлттық партиясының идеологы, парламент мүшесі Санджай Раут мұсылмандарды дауыс беру құқығынан айыруды ұсынды.
Мұндай сипаттағы ұсыныстар көп айтылғанымен, іс жүзінде Үндістандағы жағдай тұрақты деуге болады. Нарендра Модидің билікте отырған үш жылы ішінде бірде-бір ірі бүлік тіркелген жоқ. Соңғы сауалнамалар нәтижесі Үндістандағы мұсылман қауымының екіге бөлінгенін көрсетеді. Бір бөлігі Нарендра Моди мен оның үкіметіне қарсы болып, Үндістан ұлттық конгресінің билікке оралуын қаласа, екінші бөлігі оны белсенді түрде қолдап жатыр. Олар қазіргі премьер-министр Үндістанның барлық тұрғындарына бірдей жағдай жасап, елдің гүлденуіне ықпал етеді деп сенеді.
Дайындаған Айдар ӨРІСБАЕВ,
«Егемен Қазақстан».
