Үздіктер ұзап кетті

Әңгімеміздің әлқиссасын ерлерден бастайық. Ұзақ уақыт бойы алдына жан салмай жүрген Грузия дзюдошыларының халықаралық додалардағы толағай табысы таңдандырмай қоймайды. Хал­қының саны 3,7 миллионнан әзер асады. Жер көлемі де шағын. Соған қарамастан аталған мемлекеттен жыл сайын мықты ба­луандардың қалың шоғыры шы­ғып жатыр. Қандай жарысқа барса да, олар үнемі үздіктер қатарынан көрінеді. Дәл қазіргі кезде жеті салмақ дәрежесінің екеуінде грузин жігіттері әлемдік рейтингте жеке-дара көш бастап тұр. Олар – Лука Майсурадзе (90 кг) мен Илья Суламанидзе (100 кг). Сондай-ақ алдыңғы лек­те жүргендердің санатында жа­пониялық Рюдзю Нагаяма (60 кг), Денис Виеру (66 кг), әзербайжандық Хидаят Гейдаров (73 кг), бельгиялық Маттиас Кассе және тәжікстандық Темур Ра­химов (+100 кг) сынды белді балуандар бар. Міне, жеті салмақ дәрежесінің серкелері осылар.

Қазіргі кезде Топ-10 дзюдо­шы­сының қатарына Грузияның – 8, Өзбекстанның – 6, Жапония, Моңғолия, Әзербайжанның – 5, Бразилия мен Францияның – 4, Оңтүстік Корея, Канада, Ресейдің – 3, Испания, Украина, Молдова, Италия, Тәжікстан, Израиль, Ку­ба, Нидерландтың – 2, Тайпей, Бель­гия, Швейцария, БАӘ, Фин­ляндия, Түркия, Мажарстан және Сербияның 1 саңлағы еніп отыр. Жалпы, IJF-тің мықтылар тізімінде барлығы 26 мемлекеттің өкілі бар.

Өкініштісі, бағы жанып тұр­ған 27 мемлекеттің қатарына қосылуға Қазақстанның бірде-бір балуанының күш-жігері жетпеді. Ал­пауыттарды айтпағанда, спорт­тық ареналардағы қарсыласымыз  Өзбекстан бізді шаңына да ілес­тірер емес. Бүгінгі таңда ала та­қиялы ағайындардың алты балуа­ны – үздік ондықта. Бұл – өте керемет көрсеткіш. Күні ке­ше ғана қазақтарға қызыға әрі қыз­ғана қарап жүрген Тәжікстан мен Молдованың да тасы өрге домалап тұр. Қос елдің әрқайсы­сынан екі спортшыдан үздіктер қатарына енуі – жоғарыда ай­тылған сөзіміздің айқын дәлелі. Ол аз десеңіздер, молдовалық Де­нис Виеру мен тәжік Темур Рахимовтың өз салмақ дәрежелері бойынша әлемдік рейтингте көш бастап тұр.

Ал Қазақстан жайында не ай­туға болады? Отандық дзюдоның деңгейі жылдан-жылға төмендеп бара жатқаны белгілі. Мәселен, жерлестеріміздің арасында ең үздік көрсеткішке Мағжан Шам­шиддин қол жеткізіп отыр. 60 кг салмақта сынға түсіп жүрген Сыр бойының сайыпқыраны 12-орынды иеленген. Дәл сол сал­мақта белдесетін Нұрқанат Серікбаев – 19 және Елдос Сметов 35-орындарға табан тіреді. Осы үш өреніміздің арасынан Париж Олимпиадасына кімнің баратыны алдағы уақытта өтетін бай­рақты бәсекелер барысын­да анықталады. Ақиқатқа жүгін­сек, әлемдік рейтингте кім жоға­ры тұрса, сол ғаламдық до­да­ға қатысуға тиіс. Бұл жерде еш­кімнің атақ-даңқы мен тамыр-та­ныстығына, беделі мен болмы­сына және осыған дейінгі жетіс­тігіне қараудың еш қажеті жоқ. Негізінде ұлттық құрама бапкерлері осы принципті қатаң сақтауға тиіс. Бірақ Олимпия ойындарының дүбірі естілген тұста түсініксіз жағдайлар мен қи­тұрқы әрекеттер орын алып жат­са, оған да еш таңданбаймыз.

66 және 73 кг салмақ дәреже­ле­рінде күш сынасатын Ғұс­ман Қырғызбаев пен Данияр Шәмшаевтың да аяқалысы жаман емес. Ғұсман – көпті көрген сақа спортшы. Жасы 31-де. Осыдан екі жыл бұрын Будапештте өткен әлем чемпионатында күміс медаль иеленді. Данияр 22 жаста. Былтыр ол Астанада ұйым­дастырылған Азия чемпионатында барлық қарсыласын иппонмен ұтып, айды аспанға бір-ақ шығарды. Бірақ биылғы маусымда Қырғызбаев пен Шәмшаев жарқын жеңісімен өз жанкүйерлерін қуан­та алмады. Бұл күндері IJF рей­тингінде Қырғызбаев – 14 және Шәмшаев 16-орынды еншіледі. 81 кг салмақтағы Абылайхан Жұ­баназар мен 100 кг салмақта айқасып жүрген Нұрлыхан Шер­хан дәл межеден көрінді.

Үздіктер тізімінде Жансай Смағұлов (73 кг) 27-орынды иемденсе, Дидар Хамза (90 кг) 31-сатыға тұрақтады. Бірақ олар­дың Парижге бармайтыны анық. Себебі кезінде Азия ойындарының жеңімпазы атанып, екі бірдей Олимпиадада бақ сынаған Дидар кейінгі жылдары өзі қатысқан жарыстарының барлығында же­ңіліс тапты. Сәтсіздіктің шыр­мауынан шыға алмағаннан кейін 26 жастағы саңлақ үлкен спорттан қол үзетінін ресми түрде мәлімдеді. Ал жасы 31-ден асқан Жансайға уақыт озған сайын жалынды жастармен алысып-жұлысу қиындап барады. Қазіргі кезде ол да татамимен қош ай­тысуға қамданып жүр.

Бүгінгі таңда Топ-50-лікке жо­ғарыда есімдері аталғандардан бөлек, мына жерлестеріміз енді: Ғалымжан Қырықбай (+100 кг) – 29-орын, Ерасыл Қажыбай (+100 кг) – 39-орын, Ислам Бозбаев (100 кг) пен Әділ Оразбаев (+100 кг) – 43-орын және Бауыржан Нарбаев (60 кг) – 49-орын. Өзге дзюдошылардың қарқыны тым бәсең. Олар Олимпия ойын­да­рының жолдамасынан әлдеқашан күдер үзген.