Қоғам • 17 Сәуір, 2019

«Қазақ» – қазақтың үні

Бодандықтың қамыты қылқындырып тұрса да тұмылдырығын үзіп ұлт үнін өшіріп алмайық деп әрекет еткен Алаш рухының көш басында тұрғандар «Әуелі, газет – халықтың көзі, құлағы һәм тілі. Адамға көз, құлақ тіл қандай керек болса, халыққа газет сондай керек. Газеті жоқ жұрт басқа газеті бар жұрттардың қасында құлағы жоқ керең, тілі жоқ мақау, көзі жоқ соқыр сықылды», деп «Қазақ» газетін 1913 жылы жарыққа шығарған

Қазақстан • 15 Сәуір, 2019

Елдік істің елеулісі

Азат ел өзгелерге өзіндік дара белгілерімен, дана ұлдарымен, таным-тағылымымен, дәс­түр-салтымен танылады. Осы та­нылудың бір дәйегі әліпбиімізді анықтау еді. Оған қол жетіп келеді. Екі жылға таяу уақыт бұ­рын латынға көшу туралы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев­тың Жарлығы шықты. Осы жыл­дың басында жаңа емле ере­жесінің толық нұсқасы «Egemen Qazaqstan» газетінде жария­лан­­ды. Бас газетке берген сұх­батында Президент Қ.Тоқаев «Кез келген ұлттың әліпби таң­да­уы тек жазу үлгісін таңдау емес», деп оның мән-мағынасына тереңдеп барып, бұл игілікті іске нақты жұмыстар қажеттігін атап айтқаны белгілі.

Саясат • 12 Сәуір, 2019

Bıliktiń baǵasy – ádilettik

«Halyqqa qyzmet etemin degen kisige bári bir: depýtat bol, gazet shyǵar, bala oqyt», bári bir ekenin M.Dýlatuly atap aıtsa, J.Aımaýytuly: «Qazaqqa aıýdaı aqyrǵan sheneýnik tabylýy ońaı, erinbeı-jalyqpaı, baqyrmaı-shaqyrmaı is bitiretin, terisi qalyń, kónbis, tabandy qyzmetker tabylýy qıyn» depti. Al halyq jumysyn orta jolda qaldyrý, ıaǵnı «Ár urpaq ózine artylǵan júkti jeter jerine aparyp tastaǵany durys, áıtepegende bolashaq urpaǵymyzǵa asa kóp júk qaldyryp ketemiz. Keıingi urpaq ne alǵys, ne qarǵys beretin aldymyzda zor sharttar bar», ekenin Á.Bókeıhan taıǵa tańba basqandaı eskertip ketken. Osy ulaǵattardy sanamyzda saralaı alsaq, ásirese aýyl ákiminen bastap, Nur-Sultan qalasynda jaıly orynda otyrǵandar da túsinip túısinse, áttegen-aı azaıyp, bárekeldi molaıar edi.

Аймақтар • 08 Сәуір, 2019

Қазақтың Қанипасы еді ғой

Қазір мұғалімнің беделін көте­реміз, мәртебесін арттырамыз деп, заң әзірлеп жатырмыз. Осы қа­дамда дәстүр жалғастығын кө­теретін бүгінгі мұғалім кімнің мұ­ра­­гері, кімнің үлгісін үйрену керек дегенді естен шығарып, бәрін тың­­нан бастап, барды ысы­рып, жоққа жорамал жасау көп іске көл­денең болып келеді. Ондайдан жақсару өз алдына, қолдағының қадірін кеті­ріп, жар жиегіне тақап, кейін «Бұл қалай болды?» деп аңтарылатын тұсымыз, екінші рет қайталамау жағын ойластыру мәселесі ысырылып қала беретіні де бар. Бұл білім саласын зорға емес, сорға сүйреп жүр. Осыдан 5 жыл­­­дай бұрын бүкіл ел ұстаздары қуа­на қолдап, «Бізге де жасалған құр­мет!» деп білген, көзі тірі кез­інде-ақ «Қазақтың Қанипасы» атан­ған Қанипа Бітібаева атындағы тұң­ғыш педагогикалық музей ашы­лып еді. Бұл Өскемендегі Жам­­был атындағы облыстық ма­ман­дандырылған мектеп-гимназия интернатында орын тепкен. Бірақ ұстаздардың бұл қуанышы ұзақ­­­қа бармапты. Түрлі сылтаулар кесірінен музей оқу кабинетіне айналып шыға келген. Бұл жайсыз мәсе­ле бас басылым – «Egemen Qazaqstan» газетінің 2019 жылдың 13 нау­рыздағы нөмірінде жан-жақ­ты көрсетілді. Сонда ашып, артынан жаба салуды қалай түсінуге бола­­ды?

• 02 Сәуір, 2019

Qazaqtyń sheshendik sózderi

Sóz qadirin, til qudiretin jete uqqan ulylar­dan qalǵan bir qundylyǵymyz – sheshen­dik sózder. «Tilde býyn joq» dep jatady. Býynsyz tilden shyqqan sóz jaqsy bolsa janyn­dy jadyratady, ársiz, nársiz, «tıse terek­ke, tımese butaqqa» degendeı, ala-shubar kelse janyńa jara, aryńa daq túsedi.

• 28 Ақпан, 2019

Qazaq kúıi

Táńirim qazaqty taryltpaıyn dep baıtaq jer de, dáýlet te, keremet óner de bergen eken. Tasyǵan dáýletimiz belgili, oǵan eshkim kúmán keltire almaıdy. Bir zamandary ónerimizdiń qýat kúshiniń erekshe bolǵany sonshama áýeletip án salsa, kúmbirletip kúı tartsa − alty qyrdyń astynan estilip, talaıdy tamsandyrǵanyna tarıh kýálik ete alady.

• 25 Ақпан, 2019

Tyǵyryqtan tıanaqty is shyǵarady

Elbasy Nursultan Nazarbaev jyl saıynǵy Joldaýlarynda, alqaly basqosýlarda Úkimetke jumysty jú­ıeli atqaryp, halyqtyń ál-aýqatyn jaq­sartýdy qatań tapsyratyny belgili. Máse­len, byltyr kúzdegi Joldaýynda Úki­mettegi, basqa da memlekettik organdardaǵy uzaq otyrystar men keńesterdiń sany eselep artyp, qujat aınalymy kóbeıip ketkenin de synǵa alǵan edi. 

• 13 Ақпан, 2019

Qatygezdikke bala ǵana kináli me?

Sońǵy kezderi mektep oqýshylarynyń arasynda sotqarlyq órship barady. Teledıdardan kórip, áleýmettik jeliden oqyp otyrǵanda, olar mundaı qatygezdikke qalaı bardy degen saýal kókeıdi tebendeı tesip, oıdy oıran etedi. 

• 21 Қаңтар, 2019

Sóz salmaǵy

Baıaǵynyń bıleri taý qulatyp, jer terbetpese de, eldi ıitip, teli-tentekti tıyp, kem basqandy ilgeri ozdyryp, asqynǵandy tejep, órshigendi órelep, ata ǵuryppen, ana úlgisimen bárin jónge saldy. Ul men qyzdyń eteginen tartpaı, aýzynan qaqpaı, qyrandaı túletip otyrǵan. Sodan da shyǵar, «Aýzym jetkenshe sóıleımin, qolym jetkenshe sermeımin, aıaǵym jetkenshe júremin» dep 14 jasynda aýzynan ot shashyp: «El ebelek emes, er kebenek emes, dat!» dep dara tanylǵan Qazybek bıdiń Qońtajynyń tilin baılap, qatty sastyrǵany. Jeteli sózge jetesiz ǵana des bermeıdi.

• 15 Қаңтар, 2019

Ońtaılandyrý ońalta ma, omalta ma?

Orta bilim salasyna qatysty taǵy bir ońtaılandyrýdyń qulaǵy qyltıyp, «bul qalaı bastalyp, qalaı aıaqtalady?» degen sansyz suraq kóptiń kókeıin búlkildetip otyr. «Qundylyqtar aýysatyn, shyndyqtar shatysatyn uly ózgerister týysynda ómirdiń ózi karnavalǵa uqsap ketedi», dep Mıhaıl Bahtın aıtpaqshy, bilim salasyndaǵy mundaı reformalardan jurttyń júıkesi juqarý bylaı tursyn, karnavalǵa aınalyp bara ma degen kúdik joq emes. Qabyldanǵan, tolyqtyrylǵan zańdar, ár mınıstrdiń tusynda túzilgen baǵdarlamalar, oǵan bólingen qarjy – «óıtemiz de, búıtemiz» dep keletin jarnamaǵa bergisiz jıyndar, konferensıalar, onda sóılenetin sózder qısapsyz desek, artyq aıtqandyq bolmas.