Тарихи жолдаманың тарихы

«Халықаралық жарыстарда жиған ұпайымыз бойынша Олимпиадаға жолдама берілді. Шыңғыс үшін бұл Олим­пиа­да үлкен тәжірибе болары анық. Екінші жолдама алатын мүмкіндігіміз де болған. Алайда ұпай санының аздығы­на байланысты ол жолдамадан қағыл­дық», деді команданың бас бапкері Ділшат Мираев.

Шыңғыс Ракпаров Алматы қаласында дүниеге келген. Боз­бала шағында елішілік жарыстарда тәуір нәтижеге ие бол­ған ол 2013 жылдан бастап ха­­лық­аралық ареналарда бой көр­­сете бастады. Ол сол жылы Поль­шаның Щирк қала­сында ұйым­дастырылған FIS ку­бо­гында бақ сынап, мәре сы­зы­ғын небәрі 91-ші болып кескен еді. Бұл оның шетелдегі алғаш­қы ең ірі жарысы болатын. Кейін­нен ол түрлі байрақты бәсе­ке­лер­де ел намысын қорғады. 2017 жылы Алматы мен Аста­нада ұйымдастырылған қыс­­қы Азиадада Қазақстан құра­ма­сы­ның ең үздік нәтижесін көрсетті.

«Олимпия ойындарына дайындық жоғары деңгейде өтіп жатыр. Карантин кезінде жат­тығу жасауға әбден үйрен­дім. Ал іріктеу кезеңдеріне тоқ­талар болсам, жарыстар өте қиын болды. Пандемияға байланысты көптеген жарыс­тан қалып қойдық. Әрине, бұл өз кезегінде спорттық ба­бы­­мыз­ды сақтап тұруға кері әсе­рін тигізді. Дегенмен алға қой­ған мақ­сатымызды орын­да­­дық. Олим­пиадада шаңғы қос­са­йы­сынан ел намысын алғаш болып қорғаймын. Бұл – мен үшін үлкен абырой», дейді Ш.Ракпаров.

Аталған спорт түрінің тарихына үңілетін болсақ, елімізде шаң­ғымен трамплиннен секіру және шаңғы қоссайысы спорты­ның дамуы Қадыр Нү­кин, Александр Степанов, Сергей Гиржен және Павел Чулок секілді спортшылардың есім­дерімен тығыз байланысты. Олар Алматы маңайында К-20, K-25 санаттағы трамплин салып, жергілікті тұрғындардың осы спорт түрімен жаттығуына зор мүмкіндік жасады. Екін­ші дүниежүзілік соғыс аяқтал­ған­нан кейін А.Степанов шекара училищесінің курсанттарымен бірге Алматының ірге­сін­дегі «Таулы қырат»  мекені аумағында 50 метрлік трамплин салды.

Ал 1956 жылдың жазында де­не шынықтыру институтының оқы­ту­шысы Эдуард Чупровтың бас­тамасымен 55 метрлік трамплин бой көтерді. Арада бір жыл өткенде бұл жерде шаңғымен трамп­линнен секіру және шаң­ғы қоссайысы бойынша бірін­ші республикалық жарыс ұйым­дастырылды.

1959 жылы Қазақстанда осы спорт түрінен тағы ауқым­­ды жа­рыстың жалауы желбіре­ді. Яғни КСРО құрамын­дағы 9 рес­­­пуб­­ликаның ең үздік спортшы­лары бас қосып, өзара кім мықтыны анықтады. Арада үш жыл өткеннен кейін, яғни 1962 жылы шаңғымен трамплиннен секіру және шаңғы қос­са­йы­сынан Қазақстан құра­ма­сының спортшылары Баку­риа­ниде (Грузия) өткен КСРО Спар­такиадасында жал­пы­ко­мандалық есепте бесінші орынға табан тіреді. Сондай-ақ дәл сол жылы Қазақ КСР-нің 14 дүркін чемпионы Александр Чивжель қазақстандық спортшылар арасында ең бірінші болып «Спорт шебері» деген атаққа ие болды.

1964 жылы елімізде жасан­ды жабыны бар трамплин пай­далануға беріліп, спортшы­ларымызға жыл бойы жаттығу жасауға мүмкіндік пайда болды. Бұл өз кезегінде қазақ­стандық спортшылардың КСРО бірін­шіліктеріндегі жаңа табыстарға қол жеткізуіне септігін тигізді.

1966 жылы Қазақстанда шаң­ғы­мен трамплиннен секіру және шаңғы қоссайысы бо­йынша мамандандырылған алғашқы мектеп ашылды. Оны 1970-1990 жылдар аралығында Қазақ КСР-нің бірнеше дүр­кін чемпионы Қадыр Нүкин бас­қарды. Аталған мектеп сол жыл­­­дары көптеген жоғары дә­ре­­­желі спорт шеберін тәр­бие­леп шығарды.

Міне, аталған спорт түрі­нің Қазақстанда кең етек жаюы­ның қысқаша тарихы осындай. Алдағы уақытта бұл спорт түрі бұдан да жақсырақ танылып, алдағы Олимпия ойындарында жолдама саны бірнеше есеге артады деп үміттенеміз.

Айта кетейік, Бейжің Олим­пиадасында шаңғы қоссайы­сынан үш жүлде жиынтығы сарапқа салынады. Бір қызығы, шаңғы қоссайысы – биылғы Олимпиадада тек қана ерлер бақ сынайтын жалғыз спорт түрі.