Тарих • 19 Қараша, 2023
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың арманы мен мұраты, ойы мен мүддесі белгілі әдебиетте. Өзі айтпақшы, «Қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып Күн болам» дегеннен асқан не мұрат керек. Ақыры солай болды да. Мұрат-мүддесі болған соң оның қайғысы мен қапасы, мұңы мен наласы және бар. Біздіңше, Сұлтанмахмұттың наласы деген оқшау тақырыпты әдебиетке енгізген жазушы – Мұхтар Мағауин. Жиырма жеті жыл ғана жасаған ақынның күнделігінде бірер сөйлем, бір топ өлең ретінде сақталып, күллі қазақ даласына тараған, өң өкініштісі, сол кезде, заманында қалып қойған нала емес. Және жалғыз Сұлтанмахмұт Торайғыровтың ғана емес, күллі қазақтың наласы мен көз жасы.
Әдебиет • 13 Қараша, 2023
Көз жастан көктеген қайсар мұң
Оның өлеңдері жүрек пен жанның бітісінен естілген үндей нәзік. Нәзік те болса қайсар. Болмашы ғана сол өмір лебі бұрқанса, дауыл тұрғызуға қауқарлы, күбірлеп-сыбырласа, шым-шымдап бойыңды билеп алады. Ақынның оқырманы көп болатыны содан болуы керек. Дәурен Берікқажыұлы жырларында артық сөз, әдемілікке жетемін деп әлеміштеген жасанды тіркес жоқ.
Қоғам • 01 Қараша, 2023
Ресейдегі Қазақстанның елшілігінде «Шәкәрім – Абай мұрасының ізбасары» атты дөңгелек үстел өтті. Абай аманатына адалдық танытып, көкжиегін кеңейткен қазақ ойшылының 165 жылдық мерейтойы Ресейде өтуіне Қазақстанның елшілігі мұрындық болды.
Әдебиет • 01 Қараша, 2023
Адам жанына тереңірек үңілген сайын түпкі сезімдері мен бейсана әрекеттері ашыла бастайды. Түпсана деуге келетін шығар бұларды. Тіпті кейбірі оқыс, төтен, шетіндеу көрініп жатады. Қуанғанда, қайғырғанда бір-біріне ұқсағанымен, кісі баласы қатты күйзеліп, жаны мұрнының ұшына келгенде, ашыққанда, ашуланғанда әртүрлі мінездер шығаратынын әдеби шығармалардан көптеп кездестіруге болады.
Көрме • 24 Қазан, 2023
«Түркістан екі дүниенің есігі ғой», (Мағжан) яғни екі дүниенің қақпасы екенін әйгілегендей көрме Республика күні мен Түркі мемлекеттері ұйымының 10-мерейтойлық саммитіне орай Ұлттық музейде өтті. Мұнда Қазақ хандығының ғана емес, ұлы Тұран, түркі елдері орталығының тамырлы тарихынан сыр шертетін жәдігерлер кімді болсын бейжай қалдыра қоймас.
Әдебиет • 19 Қазан, 2023
Көктемде қар суы қайта, жылқының жоны күнге бір қызып, тісін көкке енді қадай бергенде желқұрсақ айғыр мінгендер жақсы біледі. Жануар жай тұрғанда қалай билеп, бір қырындап жүретінін. Басын қақшита құлағын тігіп алған бесті айғыр жүрмей-ақ төрт аяғынан билеп бара жатады. Оның шоқ басқандай алшысынан түскен, түсіп отырған аяқ алысынан арынын сезерге керек. Мінген бойда тулап ала жөнелген шу асау тай-құнанның әрі-бері тартқаны жай делбеңбай болып қалады. Мейлі, шу асау болса да. Ал кісінесе демі өкпе-бауырын, жүрегімен қоса сыртқа атып жіберердей әлгі бесті айғырдың орнынан қозғалып кеткенінің өзі жер теңселіп кеткендей әсер етеді. Оны ұстап, тізгіндеп отыруда оңай емес. Тура сол сияқты әсерді шығарма оқығанда да байқауға болады. Алыптардың кесек туындылары оқи бастағанда төрт аяғын тең басқан тарландай арналанып, жаныңды ұлы бастауларға ала жөнеледі. Тау теңселіп кеткендей, жер қозғалып, жазық ағып, құм көшіп бара жатқандай. Жаздыгүні көз ұшындағы тауларды сағым көтеріп әкеткендей, тұра-тұра зеріккен дүние бір сәтте қозғала барады. Солардың арасынан арна тауып ғұмырлар көшеді. Дәуірлер құлағын қылтитып, ғасырлардың жүгі сыз береді.
Басылым • 19 Қазан, 2023
Қай елдің балалары тәрбиелі, оқушылары зерек, жастары білімді, сол ел озбай қоймайтыны дәлелденіп болған. Сондықтан дамыған елдер біріншіден, балаға көңіл бөледі. Киімі бүтін, тамағы тоқ деген әңгіме жүрмейді ендігі уақытта. Әуелгі мәселе – оқушының рухани қорегі. Сондықтан балалар әдебиетінің орнын айтып, түсіндіріп жатудың өзі артық.
Зерде • 12 Қазан, 2023
Сөздің асылын теріп, талғап жазатын Тәкен Әлімқұловтың шығармалары «әу» дегізбей қоймайды. Көлемділерін айтпағанда, шағын әңгімелерінің өзі неге тұрады? Әсіресе «Көкпары» қызық қой. Тоқтықтан іші қызбаған, тойып та, тоңып та секірмеген Тарбанның қылығы кімді болсын қайран қалдырады. Оқырманды сұрақтың астына алып, ойландырады.
Таным • 11 Қазан, 2023
Алдыңыздан әртүрлі ниет көлбеңдейді. Жалт-жалт етіп немесе тұнжырап, болмаса бір қалыпта шыға келген ет пен сүйектің қосындысы ғана емес, пейілдер төбе көрсетеді. Болмыс пен сана, көңіл мен жүрек иелері. Ақылды бастар, сезімтал жандар, өркөкірек кеуделер Алланың алдына барғанда бірдей ғой, бірақ. Қай-қайсысы болсын, қолдарын жайып мінәжат етеді. Жүрегі мен көңілін жайып құлшылық ете ме? Мәселе сонда сияқты. Сана-сезімі мен көкірегі қалай әмір етсе, соны қолымен істейді. Демек, қол... Аялы алақан болып маңдайыңнан сипаған да, өз жаныңдай аяулылардың жағасында кеткен де, сөйте тұра Тәңіріне жалбарынғанда жайылған да осы қолдар емес пе?
Әдебиет • 08 Қазан, 2023
«Сұм өмір абақты ғой саналыға» деп Мағжан емес, басқа ақын айтса жұрт нанбауы мүмкін. Бәлкім еленбей қалады. Тағдырымен кешпеген адам жазған күнде оны жұртқа дәлелдеу үшін томдықтарын шығарып, ғылыми зерттеулер жазғызып, кітаптарының тұсаукесерін жасап, мерейтойын тойлау керек, тағысын тағы дегендей. Ал Мағжан сендіреді. Ақынды тірі алып қалу үшін жарнама да, өңге әрекеттер де қажет емес.
