Диалог – ұлттық мінез

Уақыттар мен халықтар кеңістігіндегі әрбір ұлт пен ұлыстың тарихы секілді қазақтың да тұтас тарихы – диалогтар тарихы. Заман мен заман, дала мен адам, баба пен ұрпақ, хан мен қара, халық пен билік диалогы. Біздің тарихты бір жақты монолог ретінде қарауға болмайды, ол бірдің ғана сөзі емес, бірдің зары емес, бірдің шері емес, әрқашан бірі бірінен сөз сұраған, сөзге кезек сұраған, сөзге тоқтаған, дат айтқан, діл айта алмағанды тіл айтқан, тіл айта алмағанды қобыз бен домбыра айтқан, әйтеуір біртұтас сұхбатты, сырласуды, шерлесуді, ақылдасуды, кеңесуді ұлттық ерекшелік, ұлттық құндылық ретінде қалыптастыра алған тарих.

17 Қыркүйек, 2020

Арзан атақтың құны қандай?

Бұқаралық ақпарат құралдарында еліміздің пәленше деген ғалымы әлем­дік сыйлық алыпты, түгенше деген жазушысы шетелдік медаль иеленіпті деген ақпараттар жиі жарияланады. Әрине, отандастарымыздың еңбегі шартараптың бұрыш-бұрышында мо­йындалып жатса, қуанамыз ғой. Бірақ осындай марапаттардың көбеюі түрлі ойға жетелейді.

16 Қыркүйек, 2020

Адамға ақыл қайдан келген?

«Адам деген бір жалаңаш нәрсе. Мінез, ақыл, сөз оның киімі есепті. Осылар көркем болса, жұрт көзіне көрікті, сүйкімді көрінеді» деген екен Мәшһүр Жүсіп Көпеев. Данышпан Лев Толстой «ақылыңа азықты көп беруге тырыс» десе, Федор Достоевский «адам бойындағы бағалауға лайық қасиет – ақыл емес. Қайта сол ақылды басқаратын қасиеттер: мінез, жүрек, мейірімділік, таза ой» депті.

15 Қыркүйек, 2020

Қош бол, совет адамы

Бәлкім, Эдгар Поның кейіпкері («Человек толпы») секілді ағылып өтіп жат­қан адамдар нөпіріне құлықсыз я қызығу­шылықпен көз салып отыратын күй әрбір адамда болатын шығар. Болады ғой, адам болған соң. Қоғам көшесіндегі қым-қуыт қарбалас қай сәтте де назар аудартады. Кімді көресіз? Нені аңғарасыз?

14 Қыркүйек, 2020

Адам капиталынан ақша аяуға болмайды

Ең алғаш өткен ғасырдың орта шенінде америкалық экономистер «Адам капиталы» деген ұғымға теориялық тұрғыдан анықтама беріп, мән-маңызын, дамытудың жолдарын көрсеткен екен. Содан бергі аралықта адам капиталы кез келген мемлекеттің, қоғамның, экономиканың негізгі мызғымас тұғыры екені дәлелденді.

11 Қыркүйек, 2020

Арбамен табылған адал ас

Балалары мен немере-шөберелерінің қуанышы мен қызығына марқайып, өмірдің алтын арқауы – ата-баба дәстүрін үзіп алмай, ұлы көшті ұрпақ жарастығымен жалғастыру, ешнәрсеге мұқтаж болмау, айналасындағы үлкен-кішінің құрметіне бөленіп, абырой биігінен табылу – үлкен ғанибет!

10 Қыркүйек, 2020

Түрлі-түсті әлем

Қазір бұқаралық ақпарат құрал­да­рында сөз еркіндігі туралы әңгіме қоз­ғалып жатады. Әсіресе Батыста бұл мәсе­ле жиі көтеріледі. Бір жағынан дұрыс. Демократиясы дамыған әлемде цензура болмауы керек. Бірақ таяқ­тың екі ұшы се­кілді, сөз еркіндігінің шек­телетін тұсы бар.

09 Қыркүйек, 2020

Қоғам құндылығы – адалдық

Қайсы бір этностың өзіне тән, сан ғасырлардан бері үзілмей келе жатқан құндылығы болады. Осы құндылық қауымды ыдыратпай тұтастандырып тұрады. Яғни ол құндылық – сыртқы әсерлердің кері әрекетінен сақтайды. Неміс оқымыстысы В.Гумбольд айтқандай, ұлттың жойылып кетуден сақтап тұратын данышпан рухани ұстыны болады. Сол ұстынды ұрпақтан ұрпаққа бұзбай жалғастыра алған жұрт қана бүгінгідей жаһандану дәуірінде басқа мәдениеттің жетегіне жұтылып кетпей, өз бетімен өмір сүре алады.

08 Қыркүйек, 2020

«Тик-токқа» тоқтам салу керек пе?

Жуырда интернеттегі «Тик-ток» желісінде биыл 175 жылдығы аталып өтіп жатқан Абай Құнанбайұлының суретіне жан бітірген бейнетаспасы таралып, әп-сәтте мыңдаған көрілімге ие болды.

07 Қыркүйек, 2020

Ұлттық дәстүрмен қош айтысамыз ба?

Ел Президенті биылғы Жолдауы арқылы еліміздегі отбасылық-демографиялық ахуалға өзінің алаңдаушылығын білдірді. Бұл мәселеге Мемлекет басшысының баса назар аударуы, шын мәнінде, аталған салада шешімін күткен түйткілдер баршылық екенін аңғартты.

04 Қыркүйек, 2020

Жаның қандай, жас өмір?

Қазақтың жаны қайда демеңіз, қазақ­тың жаны – қара өлеңде. Әулие қара өлең, осынау байтақ жұрттың ары да, жаны да, зары да, бары да сенде емес пе?!. Басынан өткерген алағай да бұлағай тағдыры, жүрек кешірген жадағай дәуірлері, жаралы жылдар да, ақжайнақ заман да, жонарақасымен сезген жойқын дерті мен серті де сенде екен ғой, қасиетті қара өлең! Қастерлі жанын қара қылышқа сақтайтын баяғының батырлары секілді, халық та өз жанын сөзде, сөзді өлең кейпінде сақтайды екен.

03 Қыркүйек, 2020

Екінші өмір

Адам баласы бұл өмірге бір-ақ рет келетіні және оның өмірі дәл сол қалпында екінші рет қайталанбайтыны мәлім. Бұл да бір дүниені жаратқан Алланың ұлылығы мен шеберлігінің, әділдігінің белгісі болса керек.

02 Қыркүйек, 2020

Ескерткіш – ел талғамы

Он шақты жыл бұрын Семейде Алаш зиялыларына қойылмақ ескерткіштің эскизі қолымызға түсті. Қолында балғасы мен орағы жоқ демесеңіз, шомбал жұмысшы бейнесіндегі әсіреұраншыл пролетариаттың бейнесі болып шыққанын көріп қарадай қарнымыз ашқан. Сонан соң қалалық мәдениет бөліміне хабарласып, мән-жайды біліп мақала жазған едік. Алаш арыстарына тән зиялы келбеттің кескініне сұрау салғанбыз.

01 Қыркүйек, 2020

Арқасүйеріміз – Конституция

Биыл Ата Заңымыздың қабыл­дан­ғанына 25 жыл толып отыр. Ширек ғасыр ішінде Конституция азамат­тарымыздың құқықтары мен бостан­дық­тарын, мемлекетіміздің жүйелі түрде дамуын қамтамасыз етіп келеді. Еліміз­де конституционализмнің өзіндік ерекше­ліктері мен бай тарихы бар. Бұған дейін қа­былданған конституциялардың мемле­кеттілігімізді нығайтуда әр қайсысының жеке тарихи миссиялары болғанын бәріміз жақсы білеміз.

28 Тамыз, 2020

Кезекке тұру мәдениеті қашан қалыптасады?

Коронавирус пандемиясы басталғалы арақашықтық сақтаудың өзектілігі арта түсті. Әсіресе мемлекеттік мекемелерге, дәріханаларға, кассаға, қысқасы халық­қа қызмет көрсететін орындарға кезекке тұру мәдениетін қатаң ұстану қажет. Өйткені жер-жаһанды жайлаған вирус адам таңдамайды, әлеуметтік жағдайға да, киген киімге де қарамайды.

27 Тамыз, 2020

«Тайың туып, тайлағың боталасын!»

Жақында бір ақсақал жаңадан шаңырақ көтерген екі жасқа ықылас-батасын берді. Әдеттегідей шұбыртпалы ұйқасқа құрылып, желе-жортып жөңкіле жөнелген ұзын-сонар тілектің арасынан «Тайың туып, тайлағың боталасын!» деген сөз көкейге қона кеткені.

26 Тамыз, 2020

Жадынан жаңылған жұрт

Осыдан он жыл бұрын сол кездегі Парламент Мәжілісінің Төрағасы Орал Мұхамеджанов бастаған қазақстандық делегация құрамында Жапонияда бол­ғанымызда жапондықтардың аузынан естіген мына бір әңгіме есімнен шыққан емес: Аралда тұрып жатқандарына 2-2,5 мың жылдан асқан жапондықтар өздерінің білімі мен ғылымы дамып, қазіргі биігіне көтерілгеннен кейін «біз осы аралға қайдан келдік, біздің туысымыз қай халық» деген сұрақтарға жауап іздейді.

25 Тамыз, 2020

Көзқарас

Біз кейде көп нәрсенің байыбына бармай жатып шорт кесіп, шолақ ойлап, шоқ басып жатамыз. Көзің жетіп тұрған дүниенің өзіне қайта бір айналып келіп  қараудың, араға уақыт салып айтар ойыңның астарына тағы бір мәрте үңіліп көрудің ешқашан артықтығы болған емес.  Шындық үшін шайқаста, ақиқат үшін арпалыста ойың ұшқары, сөзің ұшқалақ болмауы үшін де байсалды байлам айтатын бай мінез және қажет. Мұны ұлт серкесі Әлихан Бөкейхан: «Ұлтқа қызмет ету білімнен емес, мінезден» деп бір ауыз сөзбен тамаша түйіндеген.

21 Тамыз, 2020

Лингвистикалық ландшафт

Әбден жауыр болған тақырыпты қайта-қайта қозғай беруден мүйіз шықпас дейсің. Алайда «жыламаған бала» болмайық, мүмкін біреу-міреу естіп қалар деген дәмеден мақұрым емеспіз.

20 Тамыз, 2020

Ғылымның дамуы – бәсекелестіктің кепілі

Әбу Насыр әл-Фараби «Ғылымы жоқ елдің болашағы бұлыңғыр» деген. Бүгінде әлемнің алдыңғы қатарлы елдері ғылымсыз, озық білім мен инновациялық технологияларсыз мемлекеттің экономикасы мен азаматтардың әлеуметтік жағдайын түзеу мүмкін еместігін жақсы түсініп, өздерінде ғылым саласының дамуына басымдықтар беріп, ғалымдарын бағалап, олардың жұмыс істеуіне қолайлы жағдай туғызуда.

19 Тамыз, 2020