Тау тұлға

Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың көпке танылған кемел қасиеттері туралы ой Бұл – 1991 жылы Қазақстан Рес­­­публикасы Тұңғыш Пре­зи­денті­­нің сайлауынан кейін елімізде бұрын-соңды болып көр­ме­ген инау­гурацияның өткізілуі кезінде болған оқиға. Инаугу­ра­цияның жуан ортасында жүрген әрі ұйым­дастырушысы болған­дар­дың бірі белгілі мемлекет жә­не қоғам қай­раткері Мыр­за­тай Жолдасбеков бауы­­­рымыз былай деп еске алады: «Инаугурация рәсімі аяқ­та­лып келе жатты. Бәрі де жи­нал­ған жұртшылықтың көкейінен шық­қандай болды. Сөйтіп тұр­ған­да... Сол сәтті есіме алсам, әлі де жү­регім атқақтап соға жө­не­леді. Иә, сөйтіп тұрғанда сахна төріндегі мемлекеттік ту көз ал­ды­мызда қи­сайып бара жа­тыр... Кенет, о құді­рет, әлгі құ­лап бара жатқан туды Президент бір қолы­мен қағып ал­ғаны!.. Ту сыртында тұрған ту­дың құлап бара жат­қанын қалай көріп қал­ғаны, соны қалай ұстап үлгер­гені таңғала­р­лық. Ал енді осы жай адамның ісі ме? Жоқ, бұл жай адамның ісі емес. Сол оқи­ғаның символдық мәні бар сияқ­ты болады да тұ­рады маған. Нұр­сұл­тан Назарбаев, шынында да, қазақтың жы­ғы­ла жаздаған туын қайта тіктеген азамат». Ақиқатын айтсақ, қазақтың ата туы бұл қазақ қазақ болғалы не көрмеді, неше рет жығыла жаздап барып, неше рет бойын қайта тіктемеді десеңізші. Әрі­рек­тен алсақ, қазақ туы ұлы ба­ба­мыз Абылай ханның тұсында асқақтай бір кө­теріл­ген шығар. Бірақ бүкіл қазақ­тың басы қосы­лып, қасиет қонған Абылайдың ақ туының аспандай жел­біреуі­нің ғұмыры іш­кі-сыртқы жағ­дай­­ларға бай­ланыс­ты онша ұзақ бола алмады. Бертін келе «Құдай қаласа, барлық қазақ­тың басын қосып, Абылай хан дәуі­­рін қай­та орнатуымыз керек» деген арман арқалап Кенесары хан ту кө­тер­ді. Хан Кененің бұл көк­се­гені қа­зақтың талай ұрпа­ғы­ның кө­ке­йін­де пісіп жетілген асыл ар­маны еді. Бұл арман­ның да көк­байрақ болып, шын азат­тық, тәуел­сіз­дік туы болып аспа­ны­мызда желбірейтін күні әлі ту­ған жоқ еді. Бірақ арманы асыл ел ешқашан адаспақ емес. Қазақ қан­ша қиын­дық көріп қинал­ғаны­мен арман­дау­дан адас­па­ған, ар­ма­нын ала­сарт­­паған ха­лық. Кең даласы­ның ерке желімен ер­теңіне ұмты­лып, әр­қашан еңсе­сін тіктей білген ха­лық. Еңсесін тік ұстай білген елдің еңсе тү­сіртпес ұлан­дары мен арда аза­мат­тары жар­қы­рай шы­ғып, тарих сах­насына кө­те­ріл­мей қал­ма­сы хақ. Сондай ұлық тұлға­лардың бірі де бірегейі Ел­ба­­сы­мыз Нұр­сұлтан Назарбаев бол­ға­нын та­рих­тың өзі көрсетіп берді. Биылғы сәуір айының ал­ғашқы күндерінің бірінде еліміз­дің бас басылымы «Егемен Қа­зақстан» газетінен Қазақ­стан­ның еңбек сіңір­ген қайраткері, М.Шо­лохов және В.Пикуль атын­дағы халықаралық сый­лық­тардың лау­реаты, жазушы Сәбит Досановтың «Ел бағына ту­ған ер» деп аталған бір беттік сыр мен жырын қызыға оқып шық­тым. Тебірене шыққан сөз Елба­сы­мыз Нұрекең – Нұр­сұлтан Әбіш­ұлы Назарбаев туралы екен. Әрине, автор Елбасы тура­лы айтып отыр­ған­дық­тан, ол кісі жө­ніндегі жан жа­ды­ра­тар жақ­сы сөз­дері мен ыстық ықы­ласты ойларын аямай-ақ келтіре біліпті. Бірақ сол сөздер мен келелі ой­ларының бәрі­нен басым түсіп жат­қ­ан бір пікірді ұлтқа бөлін­бейтін ұлылардың санаты­на жата­тын Сергей Владимирович Михалков ай­т­ып­ты. Бала жасымыз­дан құныға оқып келе жатқан суреткер бы­лай депті: «Мен қазақ­тармен құда­мын. Бұл – бір. Екінші – Нұр­сұл­тан Әбіш­ұлын жақсы көре­мін. Ол даныш­пан. Құдай өзі қала­ған саясаткер. Назарбаевтай Президенті бар ел – бақытты». Орыс тура айта­тын ха­лық және бұл сөзді өзіміздің емес, басқа елдің – Ресей­дің орысы ай­тып отыр. Ал өз елінде ешкімге көп илікпейтін қайсар коммунист, мемлекет қайраткері Геннадий Зюганов: «Назарбаев – кемел ойлы ке­меңгер, – деп ағынан жа­рыла келіп, – ол алдына қиын асу, ұлы міндеттер қойып, соны жү­зе­ге асыра ала­тын аса талантты саясаткер» – деп бағалапты. Ресей ком­мунис­тері­нің жетекшісі, Мемлекеттік Ду­ма­ның де­путаты азуы алты қа­рыс Г.Зю­гановқа бұл сөзді ешкім зорлап айт­қызбаған болар. Жоғарыда біз үзінді келтірген «Елдік туы берік қолда» деп ата­латын сөзінде Мырзатай Жолдасбеков бауырымыз құлап бара жатқан туды Президенттің бір қолымен қағып алғанын бір жа­ғынан сүй­сі­не, екінші жағынан таңырқай әңгі­ме­лейді. «Ал енді осы жай адам­ның ісі ме? Жоқ, бұл жай адамның ісі емес», деп түйін жасайды. Расында да, бұл жай адамның ісі емес еді. Өйткені, Елбасы­мыз­дың өзі жай адам емес қой. Жай адам, те­гін адам қазіргідей күр­делі кезең­де жиырма жыл бойы үздіксіз ел бас­­қара алмайды. 1991 жылдың жел­­­­тоқсан айын – алғаш­қы бүкіл- ха­­­лықтық сайлаудан кейін Прези­дентіміздің ха­лыққа адалдығы ту­ра­лы ант беріп, билікке кіріскен сәт­тегі жағдайды еске түсіріп кө­рейік­ші. Ол кезде елімізді қаума­лаған көп сұрақ, шешімін күткен күрделі проблемалар жан-жақтан андыз­дап, са­ры масадай буып тұр еді. «Біз­ді, бірінші кезекте, халық­ты қайтсек та­мақ­тандырамыз деген мәсе­ле­лер тол­­­ғандырды, деп атап көр­сет­ті Ұлт көшбасшысы Н.Ә.На­зарбаев Қа­­зақстан Респу­б­лика­сы­ның Президенті қызметіне кірісу салтана­тын­да 2011 жылғы 8 сәуір­де сөй­леген сө­зін­де. – Өн­діріс­тің құлды­рауын, инф­ля­­ция­ны қалай тоқтату керек? Адам­­­дарға ең­бек­ақы мен зейнет­ақы­ны уақты­лы төлеу үшін ақ­ша­ны қайдан табу керек? Өз жерімізді қауіп-қатерлер мен сынақ­тарға толы күрделі әлем­де қалай сақ­тай­мыз? Бізде не өзі­міздің валю­та­мыз, не стра­те­гия­лық қор­лары­мыз, не өзі­міз­дің жалаңаш қал­ған шекара­лары­мыз­ды қорғай­тын әс­керіміз болған жоқ». Содан бері бар-жоғы 20 жылға толар-толмас қана уақыт өтті. Қазір осы мәселелердің шешілмей қалға­ны бар ма? Жоқ! Соның бәрін жан сыздатып, қан төкпей тып-тыныш бейбіт жолмен шешіп берген кім? Әрине, арда азамат, кемел басшы­мыз Н.Ә.Назарбаев деп білеміз. Ендеше, ондай бас­шы қалайша жай адам болады? Н.Ә.Назарбаев Елба­сы болғаннан бергі бар-жоғы 20 жыл­дың ішінде орындалған қи­сап­сыз көп міндеттер, шешімін тапқан сан тарау күрделі де қиын проблемалар жай адамның ісі деп қалай айтарсың. Бұл жоғарыда есімі атал­ған Сергей Михалков айт­қандай, «Құдай өзі қалаған саясаткердің» ісі. Ендеше, Н.Ә.Назарбаев біздің қазақ елінің бағы үшін құдай өзі ерекше қылып жаратқан ерекше тұл­­ға. Ондай ерекше туған тұлғалар уақыт үнін өзгеден бұрын естіп, заман ағымын басқадан бұрын аңға­рып, сезіп отырады. Ондай ерекше жаратылған жандар мына тылсым дүние кеңістігінің әрбір лүпілін, та­мыр соғысын өз жүре­гі­нің лүпі­лін­дей, өз тамырының соғысындай біліп, өзіне ғана тән өзгеше бір түйсікпен түсіне ала­ды. Мырзатай Жолдасбеков бауы­рымыз айтқан­дай, сахна төрінде, ту сыртында тұрған Тудың құлап бара жатқанын ерекше жаратыл­ған Елбасымыз, міне, өзіне ғана тән сондай бір өзгеше түйсік, түсі­нікпен біле қойғанына кім таласар! Ол Тудың қисайып бара жат­қа­нын өзі көріп тұрмаса да ол бүкіл жан-дүниесімен, болмыс-біті­мімен сезіп құлатпай ұстап қа­лып қайта көтерді. Баяғыда өткен ата-бабаларымыз ел бастап, ту ұс­таған байрақты батыр ұл­дары­на «Туың еңкеймесін, туың жы­ғыл­­масын!»  деп бата береді екен. Туы­­­мызды қайта тіктеп, ас­паны­мызда асқақ желбірете ұстап келе жатқан кемел басшымыздың Н.Ә.На­зарбаев екеніне кім таласар! Осыдан көп жыл бұрын бол­ған бір оқиға еске түседі. Ол кезде көрші Ресей елінің үкіметін был­тыр ғана қайтыс болған көр­некті мемлекет қайраткері Виктор Степанович Черномырдин бас­қа­ра­тын. Сол Чер­но­мырдин бірде бұ­рынғы Көкшетау облысының Қы­зылту (қа­зір Уәли­ханов) ауда­ны арқылы көрші Омбы қаласына өтіп бара жатыпты. Күзгі уақыт болса керек. Құрметті мей­манды Көк­ше­тау жерінде қарсы алған Қа­зақстан елінің басшысы Н.Ә.Назарбаев оған тікелей егін басында – дала қосында қонақасы ұйымдастыр­та­ды. Ол жылдары Қы­зыл­туда ау­дан­дық партия ко­ми­теті­нің бірінші хатшысы болып Қазы­бек Ас­қаров деген азамат істеуші еді. Қазір ол Көкшетау қа­ласында тұрады, зейнеткер. Бұл әңгімені сол қонақасының ішінде болған Қазы­бек Асқаровтың өзі­нен естіген едім. Сөйтіп, қонақ­қа қой со­йы­лады. Бас, әрине, алыс­тан келген В.С. Чер­но­мырдинге тар­тыла­ды. Орынбор жерінен шық­қан В.С.Черномырдин қазақ дәстүрін аз да болса біледі екен. Бастың құйқасынан кесіп жеп, ауыз тигеннен кейін: «Осы елдің иесі бол­ғандықтан, ендігісін өзі­ңіз рет­теңіз», деп басты Нұре­ке­ңе береді. Сонда Н.Ә.Назарбаев бас­тың екі көзін ұқыптап ойып алып, екеуін де В.С.Чер­­но­мыр­дин­ге ұсы­нады. Виктор Степанович мұ­ның мәні­сі­не онша түсіне алмаса да көп сыр білдірмей: «Қазақ ағайын әдетте құрметті қонаққа бастың бір көзін ғана береді деуші еді ғой?» деп қарсы сұрақ тас­тайды. Нұрекеңе керегі­нің өзі осы болса керек: «Солай екені – солай. Бірақ мен Ресей сияқты алып көрші мемлекет Қа­зақстанға алда­ғы уа­қытта да қи­ғаш қара­май, екі көзі­мен оң қара­сын деген игі ниетпен ұсынып отырмын», деп іле жауап беріпті. Сонда В.С.Чер­но­мыр­дин құ­шыр­лана ала­­қан со­ғып: «Бұл алысқа бара­тын, алыс алда­ғыны ойлап оты­ратын бас­шының сөзі ғой!»,  деп сүйсіне риза бол­ған екен дейді. Содан бері талай су ағып, талай-талай өзгеріс болды. Бі­рақ Мем­­лекетіміздің басшысы Н.Ә.На­­зарбаевтың Ресеймен тату көршілік қатынас жөніндегі көзқарасы, берік ұстанымы еш­қашан өзгерген жоқ. Ресей бізге оң көзімен қараса, біз­дің еліміз де оған оң көзімен дұ­рыс қарап келеді. Қазақстан Рес­публикасының Мемлекеттік хат­шысы (сол кезде әрі Сыртқы істер министрі) Қанат Саудабаев 2011 жылғы 8 сәуір күні «Российская газетаға» берген сұхба­тында «Қа­зақ­стан мен Ре­сей­дің қарым-қатынасы тең құ­қық­ты, шынайы әріптестер мен одақтас­тар­дың құр­метті және өзара тиімді қа­рым-қатынасының жар­қын үлгі­сі болып табылады, – деп атап көрсеткен еді. – Бүгінде біз­дің мем­лекеттеріміз бен ха­лық­тары­мыз мыңдаған берік желімен бай­ланған. Және мұндай бекем, уа­қыт сынынан өткен әріптес­тік­тің негізі Назар­баев­тың Ресей мем­лекеті басшылы­ғы­мен шы­на­йы, өзара сенімге құрылған қа­рым-қаты­на­сында жа­тыр деуіміз керек». Қай көрші елмен болса да, әсіресе ұлы көршілеріміз Қы­тай­мен, Ресеймен жақсы достық қарым-қатынас жасау қазақтың ұлы тұлғаларының бәрінің де көкей­кесті мұраты болған. Бұл өзі Абы­лай ханнан басталып үрдіске ай­нал­ғ­ан сара жол емес пе еді! Ел болашағын ойлаған қай­раткер ең әуелі көршісін сай­лайды, тату көршіліктің соны тетіктерін іздестіреді. Сол тетік­тер­дің табылуы жә­не сақталуы көршіні қойып, жатты да жақын қылып жібереді. Жақын көрші­нің басына түскен іс өз басына түскендей қиналатын көр­ші бо­ла­ды. Ондай көрші қина­лып қа­на қоймай, сол қиналыстан шы­ғудың да жолын бірге іздестіріп, бәйек болады. Адасқанның алды жөн, арты соқпақ бола­тынын бір­ден бағамдап, адастырмас ақ жолды тауып береді және сол жол­ға салып жібереді. Кешегі өр­­ши түсіп басылған Қырғыз­стан­дағы жағдай біздің Нұр­сұлтан Әбішұлы болмаса қайтер еді. Н.Ә. На­зар­баев­тың айбары, аға­йын­ға жеткен аталы сөзі қырғыз бауырлары­мыз­ды бірден саба­сы­на түсіріп, ақылға келтірді емес пе! Бұл ненің арқа­сы? Нұрекеңнің жасампаздық қа­сие­ті­­нің арқасы. Сол жасам­паз­дық қасиет бұл күнде жаһан та­ныған жасампаздыққа айна­лып отыр. Оны бүкіл әлем Қазақ елі­нің жа­сам­паздығы деп мойын­дайды. Халқымыздың біртуар ұлы Ыбырай Алтынсариннің «Сәуір­де көтерілер рахмет туы» деген бір тамаша сөзі бар. Биылғы сәуір айында шынында да рахмет туы көтерілгендей болды. Сәуір айы­ның алғашқы күн­дерін­де Қазақ­стан Республикасы Президентінің өз қызметіне ресми кірісу рәсімі өтті. Сол сал­танатты сәтте Елба­сы­­мыз: «Елім­ді төрткүл дүниеде терезесі тең еңселі жұртқа, абы­ройы асқан айбынды елге айнал­дыру – ме­нің өмірлік өршіл мұра­тым», – деп елжірей сөйлеп, ақ жү­ректен ақтарыла айтқан еді. Бұл жай сөз емес, тәуелсіз­дігі­міздің 20 жылы ішінде шыққан биігімізді бағалай отырып ай­тыл­ған сал­мақ­ты ой, келер күні­міздің сым­бат­ты суреті, шын келбеті деп білуіміз керек. Бір ғана мысал: жан басы­на шақ­қан­дағы жалпы өнімнің көлемі тәуелсіз­дігі­міз­дің бастап­қы кезінде 700 доллар ғана болса, қа­зіргі күндері 9 мың АҚШ дол­ларынан асып тү­сіп­ті. Жалпы өнім дегеніміз мемлекеттің ішма­йы, күш-қуаты. Ал күш-қуа­ты мол мем­лекеттің басқа елдермен те­резесі тең болып, еңсесі биіктеп, абы­ройы асып тұрады. Жатса-тұрса елім деп, елім­нің мерейі үшін, елімнің мәрте­бе-абыройы үшін деп бәйек бо­лып, көп мүддесін ғана ойлауды өмі­рі­нің өршіл мұратына айнал­дырған тау тұлғалы арда аза­маты­мыздың ел алдындағы, бү­кіл әлем алдын­дағы абырой-бе­делінің ақбас Алатаудай асқақ­тап бара жатқанын көріп-сезіну­дің өзі зор қуаныш, шын бақыт емес пе! Есмұхамбет АЙТМАҒАМБЕТОВ, еңбек ардагері. Алматы.