Мемлекеттік рәмізде мін болмауы керек

Мемлекеттік рәміздеріміз – еліміздің Тәуелсіздігін бейнелеп, халқымыздың рухын асқақтататын, Қазақстанды әлемге паш ететін қасиетті  атрибуттар. Оларда еш мін болмауға тиістілігі – ай­дай ақиқат. Бұл ретте Мемлекеттік Туы­мыз бен Мем­лекеттік Елтаңбамыз әу бас­тан көп­ші­ліктің көңілінен шығып, көзайы­мына айналды.

12 Ақпан, 2021

Көп қорқытады, терең батырады

Дана халқымыз «көп қорқытады, терең батырады» деп тегін айтқан жоқ. Мұндағы «көп» сөзін бүгінгі күн тұрғысынан тәп­сір­лесек – демография, яғни қоғамдағы бұ­қараның салмағы. Әсіресе, ұлан-байтақ өлкені меншіктеп отырған қазақ сияқты этнос өз территориясына толық иелік ету үшін саны көп, салмағы мығым болмақ керек. Атақты Бұқар жырау бабамыздың «Желкілдеген ту келіп, Жер қайысқан қол келіп, Сонан сасып тұрмасқа...» деп болашақ ұрпағына бекер ескерткен жоқ. Баба сөзінен біз «көп болсаң жау шаппайды, туың жығылып, түтінің өшпейді» деген өзегі нәрлі, өлшемі кең, өлмес өсиетті аңғарамыз.

11 Ақпан, 2021

Патерналистік пиғыл

Нұр-Сұлтан қаласындағы гүл сататын дүкеннің алдында жиналған қара­құрым халық бірнеше күннен бері әлеу­меттік желіде шу болып жатыр. Жай­шы­лық күндері жұртшылықтың бір жерде осынша көп жиналуы − шынымен де сирек құбылыс. Күннің суығына, ви­рус­тың өршіп тұрғанына қарамастан, елді ала таңнан тұрғызып, кішкентай бір дүкен­нің алдында алып келген не дейсіз ғой? Сөйтсек, мұнда ұтыс ойнатылатын көрі­не­ді, жұртшылықтың көксегені – ұтыстан тегін көлік ұтып қалармыз деген дәме екен.

09 Ақпан, 2021

Халықты зиянды тағамнан қалай қорғаймыз?

«Денсаулық – зор байлық». Бірақ осы бай­лықтың қадірін саушылықта көбіміз біле бермейміз. Адамның тәні – Алланың ама­наты. Бұл аманатқа адалдықпен қарау, яғни денсаулықты сақтау һәм қорғау – бас­ты парыз.

08 Ақпан, 2021

Ауыл әкімін сайлармыз-ау... Тек кімді және қалай сайлаймыз?

Осыдан алты жыл бұрын Солтүстік Қазақстан облысының Шал ақын ауданына қарасты Қаратал ауылында болып, жергілікті тұрғындармен кездескенімде, олар бір келеңсіздік жайлы қынжыла айтқан еді. Көптің көкейіндегі сөзді бір ақсақал: «Ауылдың шетіндегі су толтыратын мұнараны көзіңіз шалған шығар? Оған алты шақырымдағы аудан орталығынан су құбыры тартылған. Бес-алты жылдан бері босқа тұр. Оған қазынаның миллиондаған теңгесі текке шығын болды. Неге дейсіз бе? Ауылымыздың бірде-бір тұрғыны оған келіп тұрған ауыз суды қалтасынан ақша шығарып, сатып алғысы келмейді. Себебі бәрі өз үйінің жанынан құдық қазып алған. Бізден осы су құбыры керек пе, онымен келетін ауыз суды сатып алуға қарсы емессіздер ме деп сұраған не ауылдың, не ауданның әкімі болған жоқ. Енді, міне, ол босқа шіріп тұр. Мемлекет қаржысын бұлай далаға шашуға бола ма?» деп күйіне жеткізген еді.

05 Ақпан, 2021

«Сен» деп сізге не дейін...

Интернетте бір автор: «Сіз» деп сөйлеу адамдардың арасын алшақтатып, бір-біріне деген сенімін азайтады. Ондай су­бор­­динация ата-ана мен бала арасында бол­мауы керек. Бала ондай кезде бейсаналы түрде ата-анасын бөтен адам ретінде қабыл­дайды. Сондықтан бала ата-анасына «сіз» демей, «сен» деп сөйлеуі керек, «сіз» деп таны­майтын бөтен адамға немесе аса құр­метті үлкен адамдарға ғана айтылады» дейді. Мұны оқып, жыларымызды не кү­лерімізді білмедік.

04 Ақпан, 2021

Жастар денсаулығы туралы «шындық»

Дөңгелеген дүниенің келешегі жас­тардың қолында болса, ол болашақтың жарқын болуы желкілдеп өсіп келе жатқан ұрпақтың денсаулығы мен біліміне байланысты екенін білеміз. Ұлттың енді бір буын алмасқаннан кейінгі болмысы бүгінгі жасөспірімдердің тәрбиесі мен денсаулығына тәуелді болып қалатынын осы мәселемен тікелей айналысатын халықаралық ұйымдар ұдайы айтып келеді.

03 Ақпан, 2021

Қоғамдық пікір – халық үні

Мемлекеттегі әлеуметтік-саяси үде­ріс­тердің қалыптасуында қоғамдық пі­кір­дің алатын орны зор. Ол өз бойына дәс­түрлер мен өмірлік тәжірибені сіңірген әлеу­меттік құбылыстардың қатарына жата­тындықтан, қоғамдық санаға да ық­пал ете алады. Бұл институттың саяси процестерді заңдастырудағы маңызы да үлкен.

02 Ақпан, 2021

Тоқығаннан оқығандар кем бе?

Атам қазақ: « Сөз қадірін білмеген – өз қадірін білмейді» деп, сөз киесін қызыл-жасыл бөз бағасынан жоғары қойған. «Аларым кетсе кетсін, айтарым кетпесін» деп, «Жүректің сөзін сөйле, тіл» (Абай) деген. Осы жүрек сөзін сөйлегенде, аталы сөзден аттап, атасыз сөзді жақтағандар неге азаймайды? Әлде бөздің құдіреті жүріп тұрғанда, сөз неге керек дей ме екен?

29 Қаңтар, 2021

Бала дамуына бап керек

Бала – біздің болашағымыз. Бола­ша­ғымыз жарқын болуы үшін бал­дыр­ған­дар­дың бақытты балалық шағын қам­та­масыз ету маңызды. Бүгінде баланың алаңсыз білім алуына, дүниетанымын, қарым-қабі­летін дамытуға жағдай жасау және қо­лай­лы қоршаған орта қа­лыптастыру бола­шақ­­қа салынған тиімді инвестиция ретінде ба­ға­ланады. Өкінішке қарай, бұл игіліктен балдырғандардың көбі құр қалып жатады.

28 Қаңтар, 2021

Тар жерде тығылысып... Той-томалақты үйде өткізуге көштік пе?

Былтырғы жазда коронавирус панде­мия­сының асқынып, алқымнан алып тұрған шағында туған ауылымдағы ағайын­дардың ахуалын білмек болып, сон­да­ғы туыстармен хабарластым. «Аллаға шүкір, ауылымызға індет жеткен жоқ. Тіпті біз­бен көрші тұратын бір қарындасың кеше ғана Қарағандыға тойға барып келді...» деп қарап тұр бауырым. «Бүкіл ел бойынша тө­тенше жағдай жарияланған қазіргі уақытта ол 700 шақырымдай жердегі қалаға бару үшін жолдағы бірнеше блок-бекеттен қалай өтіп жүр?» деген сұрағыма «Оны енді өзің білесің ғой...» деп жалтарып, көршісінің құпиясын ашпауға тырысты...

27 Қаңтар, 2021

Панголин зауалы

Бұл жолы тағы бірнеше браконьер ұсталды. Қазақстанда емес, сонау алыс­та­ғы Африкада. Қара құрлықтағы оқиғаның бізге қандай қатысы бар деп ойлауы­ңыз мүмкін. Бірақ жер шарының бас­қа бөлігіндегі жағдай біздің елге де әсер ете­ді екен.

26 Қаңтар, 2021

Өңірді көрмеген – өмірді көрмеген

Ертеректе мемлекет қамқорлығын қажет ететін, табысы мардымсыз отбасыларды анықтау өлшемшарттарын айқындау кезін­де ауылдағы ағайынның қорасындағы та­уығын ғана емес, оның жыл ішінде табатын жұмыртқасына дейін санауды ұсынып, жұртқа күлкі болған шенеунік бар. Сөйтіп, ол «асфальтта өсіп», өмір бойы қалада қызмет еткендігінен, жергілікті жердегі жағдайды білмейтіндігін байқатып алған.

25 Қаңтар, 2021

Закирьяновтың «зообағы»

Ілкіде интернеттен араб елдерінде ауқат­­ты қожайындардың кейбір жабайы аң-құс­тарды асырап, дұрысы ермек қы­лып отыр­ғанын көріп таңғалатын едік. Гепард, гиена, арыстан сияқты түз тағы­ларын кең сарай­ларында ұстап, қым­бат көліктеріне отыр­ғызып алатын мұсыл­ман елдерінің байшы­кештеріне таңда­йы­мызды қағатынбыз да қоя­тын­быз. Кейі­ні­рек елімізде де қас­қыр, тауыс сияқ­ты аң-құс­тарды коттедж­дерінде ұстап отыр­ған аза­маттар туралы ести бас­та­дық. Әл­бет­те, әуелі тордағы түз та­ғы­сына жа­ны­ңыз аши­ды. Әйтсе де ен дала ерке­сінің еркін­дігін шектегендердің қасында шектен тыс аң­шы­лыққа бой алдырғандар қауіпті ме, қалай?!.

22 Қаңтар, 2021

Сынның пайдасы мен зияны

Тілді қарым-қатынас құралы деп қана емес, ішкі мәдениетің мен рухани бейнеңнің, тәлім-тәрбиең мен дүниетанымыңның айнасы деп бағалауға аса мән бере қоймауы­мыздан кейде опық жеп қалып жататынымыз бар. Германияда тұратын Айнұр Асқар­қызы есімді қызымыз өзінің желідегі парақшасында: «Өзінің мінін көрмей, өзгеден мін іздеу әдетке айналып бара ма, қалай өзі. Біз қытайлар секілді көп xалық емеспіз. Кең-байтақ жеріміз болғанымен, сол кең жердің әр тұсында тарыдай ша­шыл­ған аз ғана xалықпыз... Сонда да бір-бірі­мізге ауыр сөз айтып, жазықсыз айыптап, себепсіз кінәлап, жанталасып жатамыз. Соншама неге ішіміз толып кеткен? ...Бір-бірі­мізге мейірімді болайықшы!» деп ой тас­тапты.

21 Қаңтар, 2021

Екі ауыз сөзді ежіктеп...

Өткен аптада VII шақырылымдағы Парламенттің алғашқы жалпы отырысында депутаттар халық алдында ант қабылдағаны мәлім. Бір сағаттан аса уақытқа созылған бұл рәсімнің «қызық-шыжығы» жетерлік.

20 Қаңтар, 2021

Сұңғылалық сыры

Қазақта «сұңғыла» деген сөз бар. Бұл атау нені білдіреді дегенге тоқталсақ, 2013 жылы жарық көрген Қазақ тілінің үлкен түсіндірме сөздігінде: сұңғыла деп – зерек, зерделі, тез байқағыш, аңғарымпаз адамды айтады депті. Бұл пайым дұрыс әрине. Өйткені қазақ баласы басқа жұрттан осы сұңғылалық қа­сиетімен ерекшеленіп тұрады. Өзбек хал­қы­ның бірінші президенті марқұм Ислам Кәримов «қазақтан жолдасың болса, жол­дан адаспайсың» дегенді көп айтатыны сия­қ­ты, күллі әлем қауымдастығы Нұрсұлтан Әбішұлын бір ауыздан «сұңғыла саясаткер» деп мойындағаны тегін емес.

19 Қаңтар, 2021

Бап пен бақ

Бәсекеде ұтылсақ, көбіне оның себе­бін баптың келмегенінен емес, бақ­тың шаппағанынан іздеп жатамыз. Өзі­мізді «сәт­тілік серік болмады» деп жұбат­қан­си­мыз. Шын мәнінде, негізгі мәселе бақта емес, бапта екенін біле тұра, оны мо­йын­да­ғы­мыз келмейді.

15 Қаңтар, 2021

Қаламгер һәм баспана жыры

Ақын жігіт аңыратып өлең оқып отыр: «...Жүрген шығар бақыт мені таба алмай, Мекенжайым болмаған соң тұрақты». Қазақ поэзиясында өлмейтін екі тақы­рып болса, оның біреуі махаббат, екіншісі баспана жыры шығар деп әзілдедік оған. Кейін кең сарайдай үйге кірді ол ақын, бірақ өлеңдеріне қарасақ, бақытты әлі іздеп жүрген сияқты.

14 Қаңтар, 2021

Күлмейтін адамдар

Ойпырым-ой, ата-бабаларымыздың түсіне де кірмеген аста-төк бір керемет той болып жатыр. Дәулетті әулеттің дас­тарқанында не жоқ?! Бабымен піс­кен балық, қуырылған тауық, сый­ма­ған­дықтан табақтың сыртына шынжырдай асылған қазы-қарта, талантты қыл­қалам шеберлері салған натюрморттай жемістердің түр-түрі. Тіске басардың бәрі – аспаздық өнердің шыңы сынды. Мейрам­ха­на да сәні келіскен салтанатты, құдды патша сарайы ма дерсің!

13 Қаңтар, 2021